Kuruluşundan, I
Mehmed dönemine kadar (1413-1421), Osmanlılarda padişah soyundan gelen erkek
çocuklara “ÇELEBİ” lakabı verilirdi. Padişah soyundan gelen ve taht
varisi olan erkekler bu tarihten sonra “ŞEHZADE”, Tanzimat’ın ilanından sonra
(1839) ise “EFENDİ” lakapları ile
anıldılar.
Osmanlı
şehzadeleri, imparatorluğun ilk dönemlerinde, devlet yönetimini öğrenmeleri ve
deneyim kazanmaları için Sancakbeyi olarak genellikle eski Anadolu
beyliklerinin merkezi olan Kastamonu, Kütahya, Konya, Manisa, Amasya gibi
sancaklara gönderilirdi. Kalabalık bir maiyetle, bir veya daha fazla Lalanın
gözetiminde sancaklara giden ve “ÇELEBİ SULTAN” diye anılan bu şehzadeler
adlarına tuğra çekerler, hüküm yazarlar, ancak kesinlikle kendi adlarına para
bastıramazlar ve, hutbe okutamazlardı. Bu şekilde tüm şehzadeler devlet
yönetimi açısından çok iyi bir pratik yaparken etraflarında bulunan hocalardan
da çok iyi bir teorik eğitim alırlardı.
Osmanlı Devlet
Yönetimi, esas olarak tek kişilik, mutlak otoriter bir sistemdir. Devlet yapısı
içerisinde bir çok yardımcı unsur olmasına rağmen Padişahlar alınan kararlar ve
uygulamalarında mutlak etkili olmuşlardır. Padişahlar, kurulduğu günden
itibaren Osmanlı devlet yönetiminin sürekliliğinde ve başarılarında birinci
derecede etkili olmuşlardır. Bu nedenle Padişahların iyi yetişmeleri, özgüven, siyasal, kişilik, yetenek ve yönetim becerilerini
şehzadelik dönemlerinde geliştirebilmeleri çok önemli olmuştur.
Şehzadelerin,
eğitimlerini tamamlamak için, 16 yy sonlarına kadar sancak beyi olarak Anadolu’nun
belli merkez şehirlerine atanması, onların çok iyi yetişmelerini sağlamıştır. Ancak diğer yandan ise, zaten var olan ancak
Fatih Sultan Mehmed’in yasallaştırdığı “Kardeş Katli Geleneği” nedeni ile bazı
şehzadelerin babalarına ya da kardeşlerine karşı ayaklanmalarına yol açarak
taht kavgası girişmelerine yol açmıştır. Bu nedenle II Selim’den (1566-1574) itibaren sadece Velihat
şehzadeler sancağa vali olarak atanmıştır. III Mehmed döneminde (1595-1603) bu
uygulamada ortadan kaldırılmıştır. Şehzadelerin sancaklara vali olarak
gönderildiği dönem şehzadelerin çok iyi yetiştirildikleri ancak baba padişahın
ölmesi üzerine, iktidara sahip olmak üzere kaçınılmaz olarak birbirlerine karşı
savaştıkları ve bu savaşlarda sancaklarındaki askerleri kullandıkları bir
dönemdir. Ancak diğer yandan Osmanlı hanedanına “Yükselme” ve “Büyüme”
yaşattığı bir dönemdir.
III Mehmed
döneminden (1595-1603) itibaren şehzadeler, Sarayın “şimşirlik” denilen büyük
ölçüde dışarı ile ilişkisi kesilmiş özel bir bölümünde sıkı bir göz altında tam
bir “kafes hayatı” yaşamaya başlamıştır. Şimşirlik çok sayıda odadan oluşan
Harem dairesine bitişik 12 dairelik bir mekandır. Yüksek duvarlar ve şimşir
ağaçları ile çevrilidir ve ortasında ufak bir bahçe vardır. Şehzadelerin burada
yaşam sürmeleri, bir çeşit hücre hapsinden farksızdır. Şimşirlikteki Şehzadeler
sıkı bir gözetim ve denetim altında tutulur, kimse ile görüşemez ve
yazışamazlardı. Kendi aralarında bile görüşemezlerdi. Hastalandıklarında hekim
yanlarına ancak padişahın emri ile girerdi. Anneleri de ancak padişahın emri ve
sık, sık olmaması koşulu ile çocuklarını görmeye gidebilirdi. Babası öldürülüp
şimşirlikte yaşamaya başlayan şehzadelerin öğrenimi yarıda kesilir bunlar ancak
okur, yazar bir cariyeden aldıkları dersler ile öğrenimlerini sürdürebilirdi.
Şimşirlikte her hangi bir cariye doğum yaparsa, doğanın kız erkek olduğuna
bakılmaksızın, çocuk hemen öldürüldü. İlerde tahta çıkacak şehzadelerin bu denli
kişilik ve güven yıpratıcı ortamlarda yetişmesi Osmanlı hanedanına sonradan
yapılan değerlendirmelerle “Duraklama”
ve “Gerileme” diye tanımlanan dönemleri yaşatmıştır. Bu dönemde de yoğun olarak
görülmese de, padişahlar tahta çıkar,
çıkmaz değil ama tahta çıktıktan bir müddet sonra, iktidarlarına tehlike
oluşturabilir düşüncesi ile kardeşlerini ve yeğenlerini öldürtmüşlerdir.
1808 yılında II
Mahmud döneminde şimşirlik uygulamasına son verilmiştir ve bu tarihten sonra
Osmanlı hanedanında her hangi bir şekilde şehzade öldürme olayı olmamıştır. 1839 da Tanzimat döneminde şimşirlik
uygulaması yasal olarak ortadan kaldırılmıştır. Ancak II Abdülhamid döneminde
(1876-1839) Osmanlı şehzadeleri yine çeşitli saray ya da konaklarda çok sıkı
göz hapsinde tutularak yaşamlarını sürdürmüşlerdir. Eğitim seviyeleri
düşmüştür. II Meşrutiyetten sonra ise
Osmanlı şehzadelerine geniş bir özgürlük tanındığı gibi, eğitimlerine de
gereken önem tekrardan verilmiştir. Ancak paradoksal bir şekilde en iyi teorik yönetim,
sanat, edebiyat, batılı çağdaş düzeyde eğitimi aldığı varsayılan şehzadeler
Osmanlı hanedanına “Yıkılış” dönemlerini
yaşatmışlardır. O zaman eğitimlerinin hangi ölçülerde iyi veya yeterli olduğu
tartışılması gereken ayrı bir konudur.
Osmanlı
devletinde özellikle kuruluş döneminde tahta padişah çıkartılırken Oğuz töresi
uygulanırdı. Töreye göre bir devlet, bir ailenin ortaklaşa mülkü idi. Devletin
en tepesine geçecek kişi, devlet erkanı ve üst düzey komutanlar tarafından ve
söz konusu ailenin bireyleri arasından seçilirdi. Seçilenin, ailenin
yaşça en büyüğü ve de eski padişahın oğlu olması gerekiyordu.
Osmanlı
devletinin ilk iki Sultanı Osman ve Orhan Beyler, Oğuz törelerine uygun olarak,
tüm şehzadeler arasından babalarının vasiyetlerine göre ve toplumun
kurumlarının tavsiyeleri ve kabulleri ile seçilmişlerdir (1299-1360). Kuruluş
ve ilk gelişim dönemini kapsayan bu dönemde şehzade katli olmamıştır. Ancak Osmanlı devletinin üçüncü hükümdarı I
Murad’ın (1360-1389) saltanata gelmesi ile kardeş öldürmeleri yani diğer
şehzadelerin öldürülmeleri başlamıştır ve iktidarın güvenliği ve sürekliliğini
sağlayabilmek için acımasızca bir dönem devam etmiştir. Yedinci Sultanı II
Mehmed (Fatih) (1451-1481) zamanında yayınlanan Fatih kanunları ile yeni
padişahın tahta geçerken diğer kardeşlerini öldürülmeleri geleneği yasal hale
getirilmiştir. 14. Sultan I Ahmed dönemine (1603-1617) kadar bu yasa acımasızca
devam etmiş ancak bu dönemde Ekberiyet kuralı getirilerek, Padişahın ölümünden
sonra saltanatın, Osmanlı ailesinin en büyüğüne aktarılması gelenek haline getirilmiştir.
1360-1617 yılları arasındaki dönem, her
sultanın tahta çıktığında kardeşleri olan diğer Osmanlı şehzadelerinin boğdurulmasının en
yoğun olarak görüldüğü dönemdir. Bu dönem, Osmanlı toplumunda ve devlet yapısı
içerisinde en şanslı olarak görülen, en fazla eğitim alan, en saygın durumda
olan şehzadeler için, kendi açılarından en fazla trajedinin yaşandığı dönemdir.
Bir padişahın ölmesi, diğer bir tanımla iktidar değişimi, şehzadelerinden birisi için güç ve mutluluk
olurken diğerleri için ailelerini de kapsayacak şekilde ölüm olmuştur. “ Kuruluş”
ve “Yükselme” dönemlerini kapsayan bu dönem Osmanlı Ailesi bireyleri için
birisi, yani yeni padişah dışında, en
üzüntülü ve acı dönemdir. Devletin başarısı ve sürekliliği, aile içerisinde, padişah
olanların dışında kalan şehzadelere karşı yürütülen, nerde ise soy kırım olarak
tanımlanabilecek insafsız politikalar sayesinde sağlanmıştır. Bu dönem kurban dönemidir. Bu dönem acımasız
doğa kuralların uygulandığı bir dönemdir. Arıların bir kovanda düzeni
sağlayabilmek için bir “kraliçe “ arıdan başkasına izin vermeyip, potansiyel
“kraliçe “ arı adaylarını öldürmesi gibi, diğer yandan aslan, kaplan, kurt gibi
vahşi hayvan sürülerinde birden fazla erkek lider bırakmayıp diğerlerini
öldürmesi gibi, soyun sürdürülmesini sağlayan doğa daki vahşi yaşam ile uyumlu
ancak acımasız bir dönemdir. Kendi aile
yapısındaki acımasızlıklarla “Yükselme” dönemini oluşturmaları Osmanlı devlet
yapısının paradoksu dur.
I Ahmed
döneminden (1603-1617) sonra başlayan
“EKBERİYET” kuralı ile, mevcut Padişahın
ölümünün ardından saltanatın Osmanlı
ailesinin en yaşlı üyesine geçmesi, iktidar
geçişlerini daha kansız hale getirilmiştir. EKBERİYET döneminden önce saltanat sadece ölen
padişahın oğullarına geçerken, “Ekberiyet” döneminde saltanat ölen padişahın
kardeşlerine veya yeğenlerine’ de geçmeye başlamıştır. Ekberiyet kuralı ile Osmanlı ailesinde taht
mirasçıları olabilecek erkek şehzadeler güvenle çoğalmış, yaşamları belli ölçülerde
güvence altına alınmıştır. Ancak bu seferde tahta geçebilecek çok velihat
olduğundan, diğer bir tanımla potansiyel padişah bol olduğundan bir padişahı
iktidardan indirip diğerini getirmek için, yeniçerileri kullanmaya kadar giden
saray oyunları ve isyanlar başlamıştır. Bu isyanlar ve saray oyunları
Osmanlıların zayıflamasının önemli nedenlerinden olmuştur. Ekberiyet kuralını getiren I Ahmed döneminden
sonra, Osmanlı tarihinde, o güne kadar olmayan, çok yoğun olarak isyanlar ve
padişahların zorla görevden alınıp idam edilmesi veya hapis edilmesi dönemi de
başlamıştır. Ekberiyet kuralı şehzade öldürülmesini tümden ortadan kaldırmasa
da önemli ölçüde azaltmıştır. Bu dönem
1617-1923 dönemini kaplamıştır. Şehzadeler açısından daha demokratik ve güvenli
gibi görünen bu dönem paradoksal bir şekilde Osmanlı devletinin “Duraklama”, “Gerileme”
ve “Yıkılış” dönemlerine denk gelmektedir.
Ekberiyet kuralı ile birlikte gene paradoksal şekilde
ailenin en yaşlı üyelerinin iktidara gelmesi beklenirken, çıkan isyanlar
yüzünden padişahların görevden alınması veya öldürülmesi sonucu çaresiz olarak dönem,
dönem Osmanlı hanedanından çocuk yaşta padişahlar da saltanata gelmeye başlamıştır;
Örneğin Ekberiyet kuralını getiren 14. Padişah I Ahmed 13 yaşında, 16. Padişah II Osman 14 yaşında, 17. Padişah IV Murad 11 yaşında, 19. Padişah IV Mehmed 6 yaşında, 21. Padişah II Ahmed 4 yaşında ve 31. Padişah Abdülmecid 16 yaşında Saltanata
gelmişlerdir. Bu dönemlerde Valide sultanlar sadrazamları kullanarak devlet
yönetime ağırlığını koymuşlar ve yönetim erkini sadrazam ve Valide sultanlara
kaydırmışlardır. Başta görünen bir Padişah vardır ancak güç giderek kendi
dışındaki kişilere kaymaktadır, daha doğrusu sorumsuz, sorumlulara kaymaktadır.
Ekberiyet kuralı ile şehzadelerin, ilerde padişah oldukları vakit onlara büyük
deneyimler kazandıran belli illere vali olarak atanması da sona erince, Osmanlı
hanedanı, tepe yönetimi olarak giderek zayıflamaya başlamıştır. Bu dönemde tahta geçen veya çıkan isyanlar
sonucu tahta çıkartılan Padişahların önemli bir kısmının yaşları çok küçüktür,
deneyimleri yoktur. Bu dönem, daha sonra
Osmanlının “Duraklama” ve “Gerileme” olarak tanımlanan dönemidir. Osmanlıyı yıkan dış etmenler vardır ancak Şehzade
yönetimleri ve padişah iktidar
değişimleri açısından dönem, dönem yaşadıkları önemli iç zafiyetlerini de gözden uzak tutmamak gerekir.
Ekberiyet
kuralı ile Osmanlı devleti, Padişahların, yeniçeri isyanları veya sadrazamlar ve valde
sultanların teşviki ile oluşan saray içi oyunlar nedeni ile görevden alınıp,
göreve getirildiği zamanlar yaşayarak kendine öz güveni yitirdiği dönemler
yaşamıştır. 15. Padişah olan I Mustafa iki yıl yaptığı padişahlıktan sonra
davranışlarının akıl dışı olduğu görülerek görevden alınmış yerine II Osman
getirilmiştir. 16. Padişah II Osman ancak dört yıl görev yapabilmiş çıkan isyan
sonucunda öldürülmüştür. I Mustafa tekrar tahta geçirilmiş ancak bir yıl
görevde kalarak, çıkan isyan sonucunda tekrardan
tahtan indirilmiştir. 18. Padişah olan İbrahim 8 yıl tahtta kaldıktan sonra
çıkan yeniçeri isyanları sonucunda önce tutuklanmış, sonra saraya hapis edilmiş
daha sonra ise boğdurulmuştur. 19. Padişah olan IV Mehmed 39 yıl saltanattan
sonra ağalar ve Yeniçeriler isyanı sonucu tutuklanmış, tahttan indirilerek
Edirne sarayına kapatılmış ve altı yıl süren hapislik döneminden sonra vefat
etmiştir. 21. Padişah olan II Mustafa 8 yıl süren bir saltanat döneminden sonra
zorla tahttan indirildikten 4 ay sonra ölmüştür. 23. Padişah olan III Ahmed 27
yıl süren bir iktidar döneminden sonra çıkan ayaklanmalar sonucu kendi isteği
ile tahtı bırakmış ve 6 yıl süren esaret hayatı sonunda ölmüştür. 28. Padişah olan
III Selim 18 yıl süren saltanat döneminden sonra yaptığı ıslahat hareketlerine
karşı çıkan yeniçeri isyanları sonucunda saltanatı bırakmak zorunda kalmıştır.
32. Padişah olan Abdülaziz 15 yıl süren bir saltanat döneminden sonra çıkan
isyan sonucu görevden alınmış ve kısa sürede isyancılar tarafından
öldürülmüştür. (Kimi tarihçiler intihar
ettiğini söylemektedir) 33. Padişah olan V Murad yaklaşık bir yıl süren
saltanat döneminden sonra isyancılar tarafından görevden alınmıştır. 34. Padişah
olan II Abdülhamit 33 yıl süren
saltanatının ardından Meclisi Mebusan tarafından görevden alınmıştır. 36. Padişah
olan VI Mehmed Vahdeddin 4 yıl süren saltanattan sonra, Anadolu hükümeti tarafından
görevden alınarak Avrupa’ya sürgüne gönderilmiş ve Cumhuriyet ilan
edilmiştir.
1839 Yılında
31.Padişah olarak saltanata gelen Abdülmecid,
oğulları ile birlikte olarak Osmanlının son yüzyılına damgasını
vurmuştur. Kendisinden sonra saltanata gelen 5 Padişahtan dördü sultan
Abdülmecid’in oğullarıdır. Bunlardan V Murat 1876-1876 yılları arasında, II
Abdülhamit 1876-1909 yılları arasında, V Mehmed Reşat 1909-1918 yılları
arasında ve VI Mehmed Vahdeddin ise son
sultan olarak 1918-1922 yılları arasında padişahlık yapmışlardır. Osmanlının
son yüz yılına Sultan Abdülmecid ve
oğulları dönemi denilse pek yanlış
olmaz. VI Mehmed Vahdeddin e gelinceye
kadar Abdülmecid’den sonra saltanata gelen dört Padişahtan üçü saray isyanları veya Meclisi Mebusan
tarafından görevden alınmıştır. Son
dönem Osmanlı padişahları için artık başka bir irade tarafından görevden
alınmak gelenek haline gelmiştir. Son
sultan VI Mehmed Vahdeddin in de görevden alınıp Cumhuriyetin ilan edilmesi bu
anlamda toplum ve Osmanlı hanedanı için artık, zan edildiği kadar olağanüstü
değildir. 34. Osmanlı Sultanı II
Abdülhamid 1909 yılında Meclisi Mebusan tarafından görevinden alınır ve yine
Meclisi Mebusan tarafında V Mehmed Reşat Osmanlı Sultanlığına getirilir.
Osmanlı devleti kendini yıkacak ve büyük bir mağlubiyet tattıracak, 1914-1918
yılları arasında süren I Dünya Savaşı sürecine Meclisi Mebusan ve V
Mehmed Reşat döneminde girer. Bu sürecin
sonunda Osmanlının başkenti İstanbul bile işgal edilir, Meclisi Mebusan
dağıtılır, sultan V Mehmed Reşat üzüntüsünden kalp krizi geçirerek 1918 yılında 74 yaşında aniden vefat eder.
Savaş mağlubu, başkenti işgal edilmiş ve bütün yurdu işgale hazır bir ülkede
böyle bir göreve hazırlanmamış ve beklentisi olmayan Vahdeddin çaresiz Padişahlık makamına
getirilir. Hazırlıksızdır ve
deneyimsizdir ve bu süreçten sorumlu tuttuğu İttihat Terakki ve mensuplarına bu
işgalden kurtulmak için güvenmemektedir. Güvenebileceği çok az sayıda üst düzey
rütbeli Subay vardır, bunlardan bir tanesi de beklentisi olmayan bir şehzade
iken beraber resmi Almanya seyahati yaptığı ve düşünce ve kişiliğe güvenerek
inandığı Mustafa Kemal ATATÜRK ‘dür.
Osmanlı
devlet yapısının I Ahmed den sonra başlayan “Ekberiyet” dönemine, şehzadeler ve
sultanlar açısından ağırlıklı olarak damgasını vuran yanı; şehzadelerin her
saltanat değişiminde artık öldürülmemesi, ancak çocuk denilecek yaşta saltanata
gelmeleri ve bu nedenle özellikle yönetimlerinin ilk dönemlerinde valide
sultanların ve sadrazamların güç ve yetki alanlarını genişleterek at koşturmasıdır.
Ayrıca bu dönem yeniçeri isyanları veya
saray oyunları ile padişahların tahttan zorla indirildiği, hapis edildiği hatta
öldürüldüğü bir dönemdir. Bu dönem aşağı
yukarı Osmanlıların, tarihte “Duraklama”, “ Gerileme” ve “Yıkılma” diye
tanımlanan dönemlerine denk gelmektedir.
Her şeyin
zamanla karşıtına dönüşmesi olgusu, Osmanlının
“PORFİROGENETOS” diye tanımlanan şehzadelerinde de görülür. Bunlar konumları
icabı ile en çok azap çekenler olarak görülse de, diğer şehzadeler öldürülürken
veya sürgün edilirken bunlar güven ve belli bir saygınlık içerisinde
yaşamlarını tamamlayabilmişler, soylarını da tehdit altına almadan büyük
olasılıkla günümüze kadar getirebilmişlerdir. “PORFİROGENETOS” eski yunanca kökenli bir
deyim olup anlamı da Prens veya Prenses sayılabilmek için sarayda dünya ya
gelmiş olma şartıdır. Bizans da olduğu gibi Osmanlı hanedanına mensup olabilmek
için ilk şart sarayda doğmuş olmaktır. Padişahın cariyelerinden biri her hangi
bir nedenle, saraydan dışlanıp, uzaklaştırılıp, başka birisi ile nikahlanırsa,
daha sonra ise padişahtan hamile kaldığı anlaşılırsa bile, dünya ya gelen çocuk
padişah ile ilişkilendirilmez, onun sayılmaz, erkek ise şehzadelik, kız ise
sultanlık hakkını yitirirdi. Ancak, hiçbir şekilde tahttan pay alamayacak bu
çocukların iyi bir şekilde yetişmesi ve iyi görevlere gelmesi için devlet
elinden geleni yapardı.
Osmanlı
tarihinde şehzade olduğu halde sarayda doğmadığı için şehzade sayılmayan üç
kişi vardır. Bunların anneleri, hamileliklerin çok erken dönemlerinde
padişahtan hamile oldukları fark edilmeden sarayın dışına çıkartılan ve başkası
ile evlendirilen cariyelerdir. Yavuz Sultan Selim’in oğlu “Üveys Paşa”, II
Mustafa’nın oğlu “Hekimoğlu Ali Paşa” ve Abdülmecid’in oğlu “Zülüflü İsmail
Paşa” şehzadelik hakkı olmayan şehzadelerdir. Bunlardan “Üveys Paşa” Yavuz Sultan Selim’in bütün çocukları arasında Kanuni Sultan
Süleyman da dahil olmak üzere gerek dış görünüş gerekse kişilik olarak babasına
en çok benzeyendir. Yemen’e beylerbeyi olarak atanmış ve orada bir çatışmada
şehit olmuştur. II Mustafa’nın şehzade sayılmayan oğlu “Hekimoğlu Ali Paşa” iyi
bir eğitimden geçirilerek devlet hizmetinde kısa zamanda yükselmiş ve üç kez
sadrazamlık yapmıştır. Abdülmecid’in şehzade sayılmayan oğlu “Zülüflü İsmail
paşa” ise askeri okular nazırı olarak görev yapmış, yaşamını Göztepe de
saraydan farksız köşkünde geçirmiştir.
Osmanlı
ailesi, İmparatorluğu sürdürmek ve
parçalatmamak için iktidar değişimlerinde uzun bir dönem padişah olanın
dışındaki diğer kardeşleri ve onların oğullarını öldürerek, bunu gelenek ve yasa haline
getirerek, kendi öz gen kaynaklarına en acımaz davranan iktidar ailelerinden
biridir. Osmanlı hanedanı, tarih süreci içerisinde aileden sadece bir kişinin
hayatta olduğu, kardeş ve çocukların olmadığı dönemleri yaşarken, diğer yandan ise bir padişahtan 112 çoçuğun olduğu dönemleri de yaşamıştır. I Selim
öldüğünde(1520) kendisinden başka
Osmanlı soyundan bir tek oğlu Kanuni Sultan Süleyman vardır. I Ahmed tahta çıktığında (1603), 13 yaşındadır, kendisi zaten çocuk olduğu
için daha doğmuş hiç çocuğu yoktur, hayatta sadece deli olarak bilinen Mustafa
adlı erkek kardeşi vardır. Diğer yandan ise III Murad’ın (1574), 112 çocuğu vardır. Bunlardan erkek
olan 20 tanesi, nerdeyse soykırım sayılacak şekilde kendisinden sonra tahta
çıkan III Mehmed tarafından boğdurulmuştur. Osmanlı devleti, uzun bir dönem padişahların
erkek çocuklarına, daha sonra tahta çıkacak birisi hariç acımasızca davranırken, padişahların kız
çocuklarını dokunmamış ve devlet üst yönetimindeki paşalarla evlendirerek
Osmanlının sınırları içerisinde değişik yerleşim yerlerine dağıtmıştır. Erkek
tarafından gelen tüm Osmanlılar tarih süreci içerisinde ya bertaraf
edilmelerine ve en sonunda Cumhuriyet ilanı ile Türkiye Cumhuriyetinin dışına
sürülmelerine rağmen, 600 yıllık bir iktidar sürecinde Osmanlı hanedanına mensup
kadınlardan gelen genlerin ve saray dışında doğdukları için şehzade
kabul edilmeyen genlerin Anadolu’nun veya Balkanların her yerine dağıldığını
tahmin edilebilir. Bu nedenle günün birinde Anadolu’nun veya Balkanların en
ücra köyünde bir Osmanlı hanedan gen’inin görülmesi şaşırtıcı olmayacaktır.
Osmanlı
padişahlarının şehzadeleri ve başlarına gelenler ile kapsamlı bilgi Çizelge
1’de belirtilmiştir. Çizelge 1’in detayı irdelenmesi, Osmanlı hanedanı şehzadelerinin,
tarih süreci içerisinde yaşadıkları kaçınılmaz faciaları ve Osmanlının
kaçınılmaz sürecini özet olarak ana hatları ile belirtmektedir.
Çizelge 1.
Osmanlı Padişah ve şehzadeleri
SIRA
|
SULTANIN
İSMİ
|
YAŞAM
SÜRESİ
|
İKTİDAR SÜRESİ
|
PADİŞAHLIK YAŞI
|
ŞEHZADELERİ
|
1
|
OSMAN
GAZİ
|
1258
– 1326
68
YAŞINDA HASTALANARAK ÖLDÜ
|
1299
– 1326
27
YIL
|
41
|
ERTUĞRUL
GAZİ ÖLDÜĞÜNDE 90 YAŞINI GEÇMİŞ BULUNUYORDU. SAĞLIĞI ÖLÜMÜNDEN ÇOK ÖNCE
BOZULDUĞU İÇİN DEVLET YÖNETİMİNİ UZUN ZAMANDIR KÜÇÜK OĞLU OSMAN GAZİ’YE
BIRAKMIŞTI. ERTUĞRUL BEY’İN ÖLÜMÜNDEN SONRA BOYUN İLERİ GELENLERİNİN KENDİ
ARASINDA YAPILAN GÖRÜŞMELER SONUCUNDA SALTANAT, ERTUĞRUL BEYİN KARDEŞİ DÜNDAR
BEY DE HEVESLİ OLMASINA RAĞMEN, OĞLU OSMAN GAZİYE VERİLDİ. OSMAN GAZİ SULTAN
OLDUKTAN BİR MÜDDET SONRA, KENDİ YÖNETİMİNE SÜREKLİ MUHALEFET EDEN VE BU
MUHALEFETİ YAYGINLAŞTIRMAYA ÇALIŞAN AMCASI DÜNDAR BEYİ KENDİ ELLERİ İLE OK
ATARAK ÖLDÜRMÜŞTÜR. OSMAN GAZİNİN; ORHAN BEY, PAZARLI BEY, ÇOBAN BEY, HAMİD
BEY, ALAADİN BEY, MELİK BEY, VE SAVCI BEY OLMAK ÜZERE 7 ŞEHZADESİ VARDIR, OSMAN
GAZİ’NİN ÖLÜMÜNDEN SONRA ORHAN GAZİ SULTAN OLMUŞTUR. OSMAN BEY YAŞAMININ SON
DÖNEMLERİNDE SAĞLIĞI BOZULDUĞUNDAN KENDİSİ HAYATTA İKEN İKTİDARI, OĞLU ORHAN
GAZİ’YE DEVİR ETMİŞTİR. OSMAN BEYİN ÖLÜMÜNDEN SONRA, OSMAN BEYİN OĞULLARI VE
BEYLİK İLERİ GELENLERİ BİR ARAYA GELMİŞLER ALAADDİN BEY’İN SALTANATA
GEÇMESİNE KARAR VERMİŞLERDİR. AMA ALAADDİN BEY, GÖSTERMİŞ OLDUĞU ASKERİ
BAŞARILARDAN DOLAYI ORHAN BEYİN BU SORUMLULUĞA DAHA LAYIK OLDUĞUNU BELİRTEREK
SALTANATI KABUL ETMEMİŞ BU ŞEKİLDE ORHAN BEY SULTAN SEÇİLMİŞTİR. GEREK OSMAN
BEYİN GEREK ORHAN GAZİ NİN VE I MURAD’IN SALTANATA GELİŞİNDE HEM BABA
VASİYETLERİ, HEM DE AİLE İÇİ VE GENİŞ BİR TOPLULUK KESİMİ ARASINDA DANIŞMA
ESAS ALINARAK. BOY’UN EN DEĞERLİSİ VE KABUL GÖRENİ SALTANATA GETİRİLMEYE
ÇALIŞILMIŞTIR.
|
2
|
ORHAN
GAZİ
|
1286
– 1359
73
YAŞINDA HASTALANARAK ÖLDÜ
|
1326-1360
34
YIL
|
40
|
ORHAN
GAZİNİN; SÜLEYMAN PAŞA, MURAD, İBRAHİM, HALİL, KASIM VE EYÜP OLMAK ÜZERE 6
ERKEK ŞEHZADESİ VARDIR. BUNLARDAN SÜLEYMAN PAŞA, ORHAN GAZİDEN SONRA SULTAN
OLMASI İÇİN HERKESİN HEMFİKİR OLDUĞU BİR VELİHATTIR. SÜLEYMAN PAŞA RUMELİNİN
OSMANLI TOPRAĞI HALİNE DÖNÜŞTÜRÜLMESİNE ÇOK BÜYÜK HİZMETLER ETMİŞTİR. ANCAK
BİR AV SIRASINDA ÖLMESİ ÜZERİNE TAHT YOLU I MURAD’A AÇILMIŞTIR. SÜLEYMAN PAŞANIN ÖLÜMÜNE ÇOK ÜZÜLEN ORHAN
GAZİ YETKİLERİNİN BÜYÜK BİR KISMINI OĞLU MURAD’A DEVİR EDEREK YARI İNZİVAYA
ÇEKİLMİŞTİR. ORHAN GAZİNİN BURSADA ÖLMESİ ÜZERİNE BURSA AHİLERİ TOPLANTI
YAPIP, RUMELİDE SAVAŞTA BULUNAN I MURAD’I BURSAYA ÇAĞIRIP SULTAN İLAN ETMİŞLERDİR.
KADER SALTANATIN, ŞEHZADELERİN EN İYİSİ OLARAK BİLİNENE AKTARILMASINA İZİN
VERMEMİŞTİR.
|
3
|
I
MURAD
|
1326
– 1389
63
YAŞINDA ÖLDÜ
(SULTAN
İKEN KOSOVA SAVAŞI SIRASINDA SAVAŞTA DÜŞMAN TARAFINDAN ÖLDÜRÜLDÜ)
|
1360-1389
29
YIL
|
34
|
I MURAD TAHTA ÇIKINCA HAYATTA OLAN
KARDEŞLERİNDEN HALİL VE İBRAHİM’İ İDAM ETTİRMİŞTİR. OSMANLILARDA TAHTA ÇIKAR
ÇIKMAZ DİĞER KARDEŞLERİN ÖLDÜRÜLMESİ I MURAD İLE BAŞLAMIŞTIR
DENİLEBİLİR. I MURAD’IN YAKUP,
BEYAZIT, SAVCI VE İBRAHİM ADINDA DÖRT OĞLU VARDI. BUNLARDAN SAVCI BEY, BABASI
YAŞARKEN VE İKTİDARDA İKEN SALTANAT İÇİN AYAKLANDIĞINDAN BABASI I MURAD
TARAFINDAN İDAM ETTİRİLMİŞTİR. I MURAD KOSOVA SAVAŞI SIRASINDA ÖLÜNCE YANINDA
BULUNAN OĞLU BEYAZIT SALTANATA EL KOYMUŞ. HALK VE DEVLET İLERİ GELENLERİ
TARAFINDAN ÇOK BEĞENİLEN VE GELECEK SULTAN DİYE TANIMLANAN YAKUP’U HEMEN İDAM
ETTİRMİŞTİR. I MURAD VE YAKUP ÇELEBİNİN CENAZELERİ BURSA’DA BERABERCE DEFİN
EDİLMİŞLERDİR. SALTANAT KABUL GÖREN EN İYİYE AKTARILAMAMIŞTIR.
|
4
|
I
BEYAZIT
|
1360
– 1402
42
YAŞINDA ÖLDÜ
(ANKARA
SAVAŞINDA TİMURA YENİLEREK ESİR EDİLDİ VE ZEHİRLEYEREK KENDİNİ ÖLDÜRDÜ,
BURSAYA DEFİN EDİLDİ)
|
1389-1402
13
YIL
|
29
|
I
BEYAZIT IN 5 OĞLU VARDIR; ŞEHZADE MEHMET, EMİR SÜLEYMAN, MUSA, İSA VE MUSTAFA.
RUMELİ DE SÜREKLİ GENİŞLEYEN OSMANLILAR,
MOĞOL ŞAHI TİMUR’UN ANKARA YAKINLARINDA I BEYAZITI ESİR ALMASI ÜZERİNE
İLK DEFA BU ÖLÇEKTE BİR YENİLGİ İLE TANIŞTILAR. ANCAK, ZAFERİNİN ARDINDAN
TİMUR ANADOLUDA SÜREKLİ KALMAMIŞ, AZERBEYCAN’A DOĞRU GERİ ÇEKİLİRKEN
ANADOLUYU OSMANLI DÖNEMİ ÖNCESİ ESKİ BEYLİKLERİNE GERİ VERİP PAYLAŞTIRMIŞTIR.
BURSA YÖRESİ İLE RUMELİYİ DE I BEYAZIT’IN ŞEHZADELERİNE VERMİŞTİR. BÖYLECE
ANADOLU VE RUMELİ’DE OSMANLININ
SAĞLADIĞI BİRLİK PARÇALANMIŞTIR. OSMANLI TAHTINDA YAKLAŞIK 10 YIL SÜRECEK
BOŞLUK VE BELİRSİZLİK OLUŞMUŞTUR.
|
FETRET
DÖNEMİ
|
BU
DÖNEMİ OSMANLILAR PADİŞAHSIZ VE ÇALKANTILI BİR ŞEKİLDE GEÇİRMEK ZORUNDA
KALDILAR
|
1402-1413
|
ANKARA
SAVAŞI YENİLGİSİNDEN SONRA, I BEYAZIT IN ÇOÇUKLARINDAN MEHMET VALİSİ
BULUNDUĞU AMASYA YA ÇEKİLDİ, EMİR
SÜLEYMAN RUMELİYE GEÇTİ, İSA ÇELEBİ BURSA YA, MUSA ÇELEBİ DE BALIKESİRE ÇEKİLDİ.
BU DÖNEMDE İLK ÖNCE İSA VE MUSA ÇELEBİLER BİRBİRLERİ İLE SAVAŞTILAR. İSA
ÇELEBİ MUSA ÇELEBİNİN ÜZERİNE YÜRÜYEREK ONA ÜSTÜNLÜK SAĞLADI, BURSA DA
PADİŞAHLIĞINI İLAN ETTİ, YENİLEN MUSA ÇELEBİ İSE AMASYADA BULUNAN MEHMED
ÇELEBİNİN YANINA ÇEKİLDİ. AMASYADA
BULUNAN MEHMEDİN ANADOLUNUN İKİSİ ARASINDA PAYLAŞILMASI ÖNERİSİNİ BURSA’DA
BULUNAN İSA ÇELEBİ BÜYÜK EVLAT OLDUĞUNU ÖNE SÜREREK, GERİ ÇEVİRDİ. BUNUN
ÜZERİNE MEHMED ORDUSU İLE İSA ÇELEBİNİN ÜZERİNE YÜRÜYEREK BURSA YAKINLARINDA
İSA ÇELEBİ VE ORDUSUNU YENİLGİYE UĞRATTI, İSA ÇELEBİ BU YENİLGİ ÜZERİNE
BİZANSA ORADAN DA EMİR SÜLEYMAN DENETİMİNDEKİ EDİRNE YE GEÇTİ. ÇELEBİ MEHMED
BURSA DA PADİŞAHLIĞINI İLAN ETTİ VE ADINA PARA BASTIRDI. İSA ÇELEBİ, BİR
MÜDDET SONRA MEHMEDE KARŞI İKİNCİ KEZ SAVAŞIP YENİLİNCE, GÜVENDİĞİ
KARAMANOĞLU MEHMEDİN YANINA KAÇTI İSE DE KARAMANOĞLU İLE ANLAŞAN MEHMED
ÇELEBİ TARAFINDAN ÖLDÜRTÜLDÜ. ÇELEBİ MEHMED ARTIK ANADOLUDA EPEY GÜÇLENMİŞTİ.
BU DURUMU KENDİSİ İÇİN TEHLİKELİ OLARAK GÖREN SÜLEYMAN ÇELEBİ, EDİRNEDEN
BURSA ÜZERİNE YÜRÜYÜNCE ÇELEBİ MEHMED AMASYAYA ÇEKİLMEK ZORUNDA KALDI.
ANKARAYI ALAN SÜLEYMAN, ÇELEBİ MEHMEDİN HAREKET ALANINI İYİCE DARALTARAK
BURSA YA ÇEKİLDİ. AMASYA YA GERİ ÇEKİLEN MEHMED, SÜLEYMAN ÇELEBİYİ
SIKIŞTIRMAK İÇİN DAHA ÖNCEDEN KENDİNE SIĞINAN KARDEŞİ MUSA’YI EGEMENLİK İLAN
ETMESİ İÇİN EDİRNEYE GÖNDERDİ. MUSA ÇELEBİ BURADA SÜLEYMAN ÇELEBİYE KARŞI
ORDU TOPLADI, ANCAK ÇIKAN ÇATIŞMA SONUCUNDA SÜLEYMAN ÇELEBİYE YENİLEREK
EFLAK’A KAÇTI. DAHA SONRA EFLAKTAN TOPLADIĞI GÜÇLER İLE EDİRNEYİ ANİDEN
BASIP, SÜLEYMAN ÇELEBİYİ ÖLDÜRTTÜ VE HÜKÜMDARLIĞINI İLAN ETTİ. BU DÖNEMDEN
SONRA HAYATTA KALAN İKİ KARDEŞTEN ÇELEBİ MEHMED VE MUSA ÇELEBİ ARASINDA
YAŞANAN BİR SÜRÜ ÇATIŞMALAR SONUCU, MUSA ÇELEBİ YARALI OLARAK ELE GEÇİRİLDİ,
YAKALANIP ÖLDÜRÜLDÜ, CESEDİ BURSAYA GÖTÜRÜLEREK BABASININ YANINA GÖMÜLDÜ.
HAYATTA KALAN TEK ŞEHZADE MEHMED İLE OSMANLI TARİHTEKİ YÜRÜYÜŞÜNE DEVAM
ETMEYE BAŞLADI. BU ARADA BİR DE
DÜZMECE MUSTAFA OLAYI YAŞANDI. MUSTAFA BEYAZITIN OĞULLARINDAN İDİ. ANKARA
SAVAŞINDA ÖLDÜĞÜ VEYA TİMUR TARAFINDAN ESİR ALINIP BABASI İLE BİRLİKTE SAMERKANT’A
GÖTÜRÜLDÜĞÜ KONUSUNDA ÇELİŞKİLİ HABERLER VARDI. TİMURUN ÖLÜMÜNDEN SONRA
SERBEST KALAN MUSTAFA ANADOLUYA GEÇEREK O DA DİĞER KARDEŞLERİ GİBİ SALTANATTA
HAK İDDA ETMEYE BAŞLAMIŞTIR. EDİRNEYE GEÇEREK KENDİ ADINA PARA BASARAK
SULTANLIĞINI İLAN ETMİŞ ANCAK YAPILAN SAVAŞTA MEHMED ÇELEBİYE YENİLEREK
SELANİK’E SIĞINMIŞTIR, ÇELEBİ MEHMED BİZANS İMPARATORU II MANUEL İLE
GÖRÜŞEREK YILLIK 900 000 AKÇE ÖDEMEK KOŞULU İLE DÜZMECE MUSTAFA NIN YAŞAM
BOYU LİMMİ ADASINDA TUTSAK TUTULMASI İÇİN ANLAŞMIŞTIR.
|
||
5
|
I MEHMED
|
1379
– 1421
42
YAŞINDA AV SIRASINDA ATTAN DÜŞEREK ÖLDÜ
|
1413-1421
8
YIL
|
34
|
I
MEHMED FETRET DEVRİNDEN SONRA KARDEŞLERİ İLE GİRİŞTİĞİ ÇATIŞMALAR SONUCU
ONLARI ÖLDÜRÜP OSMANLI TAHTINA GEÇEREK, OSMANLININ TARİH İÇERİSİNDEKİ YÜRÜYÜŞÜNE
DEVAM ETMESİNİ SAĞLADI. BU NEDENLE I MEHMED OSMANLININ İKİNCİ KURUCUSU OLARAK
DA ANILIR. TÜM KARDEŞLERİNİ VE ONLARIN EVLATLARINIDA ÖLDÜRÜP TEK BAŞINA TAHTA
ÇIKMIŞTIR. OSMANLININ II KURUCUSU OLARAK KABUL EDİLEN I MEHMEDİN 18 ÇOÇUĞU
OLDUĞU VAR SAYILIR AMA BUNLARDAN İSİMLERİ BİLİNEN; MEHMED ÇELEBİ, AHMED
ÇELEBİ, MURAD ÇELEBİ, KASIM ÇELEBİ, KÜÇÜK MUSTAFA, MAHMUD ÇELEBİ, YUSUF
ÇELEBİ VE ORHAN ÇELEBİ’DİR. I MEHMED EDİRNE DE SÜREK AVI SIRASINDA ATTAN
DÜŞEREK FELÇ OLMUŞTUR, ÖLÜM DÖŞEĞİNDE OLDUĞUNU HİS EDİNCE OĞLU MURAD’IN
EDİRNEYE GETİRİLİP SULTAN İLAN EDİLMESİNİ VEZİRLERİNE VASİYET ETMİŞTİR. BU
VASİYET GEREĞİ I MEHMED İN ÖLÜMÜ SONRASI MURAD ÇELEBİ EDİRNEYE GETİRİLİP
TAHTA GEÇİRİLMİŞTİR.
|
6
|
II
MURAD
|
1402-1451
AMASYA-EDİRNE,
KABRİ
BURSA’DA
49
YAŞINDA HASTALANARAK ÖLDÜ
|
1421-1444
1445-1451
29
YIL
|
19
|
II
MURAD SALTANATA GEÇİNCE, AMCASI OLDUĞUNU İDDA EDEN VE İMROZ ADASINDA TUTUKLU
BULUNAN MUSTAFA İLE UĞRAŞMAK ZORUNDA KALMIŞTIR. OSMANLI- BİZANS İLİŞKİLERİNİN
BOZULMASI ÜZERİNE, BİZANSLAR TUTUKLU BULUNAN MUSTAFA’YI SERBEST BIRAKMIŞLAR
VE MUSTAFA EDİRNEYE GİREREK SULTANLIĞINI İLAN ETMİŞTİR. ANCAK II MURADIN
KENDİSİNİ YENİLGEYE UĞRATMASI ÜZERİNE YAKALANARAK İ1422 TARİHİNDE İDAM
EDİLMİŞTİR.
II
MURAD’IN, AHMED, ALAEDDİN, HASAN, ORHAN, KÜÇÜK AHMED VE MEHMED, ADINDA 6
ŞEHZADE’Sİ VARDIR. BUNLARDAN DÖRDÜ;
AHMED, ALAEDDİN, HASAN VE ORHAN, II MURAD HAYATTA İKEN ÖLMÜŞLERDİR. II MURAD
ÖLDÜĞÜNDE YAŞAYAN İKİ ŞEHZADESİ VARDIR BUNLARDAN BİRİ KENDİ ELİ İLE GENÇ
YAŞTA PADİŞAHLIK MAKAMINA GETİRDİĞİ II MEHMED VE ÇOK KÜÇÜK YAŞTAKİ KÜÇÜK
AHMED. II MEHMED DAHA SONRALARI FATİH SULTAN MEHMED DİYE ANILACAKTIR.
|
7
|
II
MEHMED
|
1432-1481
49
YAŞINDA ÖLDÜ
(SAVAŞ
İÇİN SEFERE GİDERKEN YOLDA ÖLMÜŞTÜR,
ZEHİRLENDİĞİNE DAİR SÖYLENTİ VARDIR )
|
1444-
1445
1451-1481
31
YIL
|
12
19
|
II MEHMED
TAHTA ÇIKINCA HENÜZ KUNDAKTA BULUNAN DİĞER KARDEŞİ KÜÇÜK AHMEDİ, SALTANATA
GELDİĞİ GÜN, BELKİ İLERDE SALTANAT İDDASINDA BULUNARAK TAHT KAVGASINA YOL
AÇABİLİR ENDİŞESİ İLE BOĞDURMUŞTUR. ŞEHZADE KÜÇÜK AHMEDİN CENAZESİ II MURAD
IN CENAZESİ İLE BİRLİKTE BURSA’YA GÖNDERİLİP DEFİN EDİLMİŞTİR. YAYINLANAN
FATİH KANUNLARI İLE, OLASI TAHT KAVGALARINI ÖNLEMEK İÇİN PADİŞAHLARA
KARDEŞLERİNİ ÖLDÜRME YETKİSİ VERİLMİŞTİR.
II MEHMED’İN MUSTAFA, BEYAZIT VE CEM ADINDA
ÜÇ ŞEHZADESİ VARDIR, BUNLARDAN MUSTAFA, II MEHMED HAYATTA İKEN VEFAT
ETMİŞTİR. GERİYE KALAN ŞEHZADELERDEN BEYAZIT, CEM DEN 12 YAŞ DAHA BÜYÜKTÜR.
BEYAZIT AMASYA’DA, CEM KONYA DA VALİLİK YAPMAKTADIR. SÖYLENTİYE GÖRE ZEVK VE
SEFAYA HATTA AFYON İÇMEYE MERAKLI OLAN BEYAZITI BABASI II MEHMED PEK
SEVMEMEKTEDİR, BEYAZIT YÖNETİM İŞLERİNDE GEVŞEK VE YETENEKSİZ OLUP HER İŞİ
YAKIN ARKADAŞLARINA VE ADAMLARINA BIRAKIR OLDUĞUNDAN BABASI TARAFINDAN
ŞİDDETLE ELEŞTİRİLMEKTEDİR. II MEHMEDİN KENDİSİNDEN SONRA, ŞEHZADELERİNDEN
CEM’İN TAHTA ÇIKMASINI İSTEDİĞİNİ BİR ÇOK KAYNAK BELİRTMEKTEDİR. HALK
ARASINDA DA CEM DAHA FAZLA SEVİLMEKTEDİR. ANCAK II MEHMEDİN ÖLÜMÜNÜN ARDINDAN
BAŞLAYAN İKTİDAR MÜCADELESİNİ BEYAZIT KAZANMIŞ, CEM ANADOLU TOPRAKLARININ
DIŞINA ÇIKARILMIŞTIR. BEYAZIT’IN
İKTİDARININ 14. YILINDA, CEM SÜRGÜN HAYATI YAŞADIĞI İTALYA’DA NAPOLİDE
ZEHİRLENEREK ÖLDÜRÜLMÜŞTÜR. DAHA SONRA BURSA’DA GÖMÜLMÜŞTÜR. CEM SULTANIN
OĞULLARINDAN İSTANBULDA REHİN YAŞAYAN OĞUZHAN DA ZATEN BEYAZIT IN
SALTANATININ İLK YILINDA BOĞULARAK ÖLDÜRÜLMÜŞTÜR. CEM’İN DİĞER OĞLU MURAD İLK
ÖNCE MISIRA GİTMİŞ DAHA SONRA RODOSA GEÇMİŞTİR ANCAK 1522 YILINDA RODOSU ALAN
SULTAN SÜLEYMAN, FATİH KANUNNAMESİNİN NİZAMI ALEM KURALINA GÖRE YEĞENİ MURAD
VE İKİ OĞLUNU BOĞDURARAK ORTADAN KALDIRMIŞTIR.
|
8
|
II
BEYAZIT
|
1447-1512
65
YAŞINDA ÖLDÜ
(OĞLU
SELİM İLE ÇATIŞMAYA GİRMESİ VE KAYIP ETMESİ SONUCU SALTANATI SELİME BIRAKARAK
SÜRGÜNE GİDERKEN YOLDA ÖLMÜŞTÜR)
|
1481-1512
31
YIL
|
34
|
II
BEYAZIT’IN ABDULLAH, ŞEHİNŞAH,
ALEMŞAH, MAHMUD, MEHMED, AHMED, KORKUT VE SELİM ADLARINDA 8 OĞLU VARDIR
BUNLARDAN AHMED, KORKUT VE SELİM DIŞINDAKİ 5 TANESİ, II BEYAZIT HAYATTA İKEN
ÖLMÜŞLERDİR. II BEYAZITIN SON DÖNEMLERİNDE ÖZELİKLE YENİÇERİLERİN
DESTEKLEDİĞİ SELİM İLE ULEMANIN VE PADİŞAHIN DESTEKLEDİĞİ AHMED ARASINDA
KIYASIYA ÇATIŞMALAR BAŞLAMIŞTIR. SELİM YENİÇERİNİN DESTEĞİNİ ALARAK BABASI II
BEYAZIT İLE DE ÇATIŞMIŞTIR. SONUNDA II BEYAZIT YAŞARKEN SALTANATINI OĞLU
SELİM’E BIRAKMAK ZORUNDA KALMIŞTIR. II BEYAZIT ANLAŞAMA GEREĞİ İKTİDARI OĞLU
SELİME BIRAKTIKTAN SONRA DİMETOKA’YA GİDERKEN ÇORLU YAKINLARINDA ÖLMÜŞTÜR.
|
9
|
I
SELİM
|
1470-1520
50
YAŞINDA ÖLDÜ
|
1512-1520
8
YIL
|
42
|
SELİM
PADİŞAH OLDUKTAN SONRA, ÖLMÜŞ KARDEŞLERİ ŞEHİNŞAH, ALEMŞAH VE MAHMUDUN
YAŞAYAN TÜM OĞULLARINI YANİ YEĞENLERİ MUSA, EMİN, ORHAN, MEHMED VE ORHAN’I DA
KISA SÜREDE CELLADA VERİP ORTADAN KALDIRMIŞTIR. DİĞER KARDEŞİ KORKUD’U DA
YAŞANAN KANLI ÇATIŞMALARDAN SONRA ELE GEÇİREREK ÖLDÜRTMÜŞTÜR. İSTANBULDA REHİN TUTULAN
KORKUTUN OĞLUNU DA ÖLDÜRTMÜŞTÜR.
AĞABEYİ AHMEDİ DE SAVAŞ ALANINDA ÇATIŞARAK ELE GEÇİRMİŞ VE
BOĞDURMUŞTUR. ŞEHZADE AHMEDİN KASIM ADLI OĞLU KAÇARAK, MEMLÜKLERE, MURAD
ADINDAKİ OĞLU İSE İRANA SIĞINMIŞTIR. OSMANLIDA ARTIK YAVUZ SULTAN SELİM
DÖNEMİ BAŞLAMIŞTIR, TEK BAŞINA VE RAKİPSİZDİR.
SELİMİN TEK OĞLU VARDIR; SÜLEYMAN. SELİM
ÖLDÜĞÜNDE OSMANLI TAHTININ SÜLEYMAN’DAN
BAŞKA HİÇ BİR VARİSİ YOKTUR.
|
10
|
I
SÜLEYMAN
|
1495
– 1566
(71
YAŞINDA ÇIKTIĞI SAVAŞ SEFERİ SIRASINDA HASTALANARAK ÖLDÜ)
|
1520
– 1566
46
YIL
|
25
|
I
SÜLEYMANIN 8 ERKEK BİRDE KIZ COCUĞU VARDI. BUNLARDAN MURAD, MAHMUD VE
ABDULLAH DAHA MİNİK ÇOÇUK İKEN BİR, BİR BUÇUK YAŞLARINDA ÖLMÜŞLERDİR, MEHMED
22 YAŞINDA İKEN HASTALANARAK ÖLMÜŞTÜR. YENİÇERİLERİN VE ULEMANIN ÇOK BEĞENDİĞİ VE GELECEK SULTAN OLARAK
GÖRÜLEN MUSTAFA YAKLAŞIK 40 YAŞLARINDA İKEN SÜLEYMAN TARAFINDAN BOĞDURULARAK
ÖLDÜRÜLMÜŞTÜR, MUSTAFANIN EVLATLARI DA BOĞDURULMUŞTUR. BU OLAYIN ÜZÜNTÜSÜNDEN
DİĞER OĞLU CİHANGİR VEFAT ETMİŞTİR. I SÜLEYMAN İKTİDARDA İKEN, HAYATTA KALAN
DİĞER İKİ OĞLU, SELİM VE BEYAZIT KENDİ
ARALARINDA ŞİDDETLİ SAVAŞLARA GİRMİŞLERDİR. BU SAVAŞLARI, BABASI SÜLEYMANIN
DA DESTEĞİNİ ALAN SELİME KARŞI KAYIP EDEN BEYAZIT YANINA ORHAN, ABDULLAH,
MEHMED VE MAHMUD ADLI ÇOÇUKLARINI ALARAK İRAN’A GEÇMEK ZORUNDA KALARAK, İRAN
ŞAHI TAHMASP’A SIĞINMIŞTIR ANCAK OĞULLARINDAN OSMAN’I VALİLİĞİNİ YÜRÜTTÜĞÜ
AMASYADA BIRAKMIŞTIR. BİR MÜDDET SONRA ŞEHZADE SELİMLE VE SULTAN SÜLEYMANLA
ANLAŞAN ŞAH TAHMASP, BEYAZIT VE DÖRT OĞLUNU İRANDA KAZVİNDE BOĞDURTMUŞTUR CENAZELERİ
SİVASA GETİRİLMİŞ VE SİVASTA GÖMÜLMÜŞLERDİR, BUGÜN DEFİN YERLERİ TAM OLARAK
BİLİNMEMEKTEDİR. BEYAZITIN AMASYADA KALAN OĞLU OSMAN DA BURSA YA GETİRİLEREK
BOĞDURULMUŞTUR. BÖYLECE SÜLEYMANIN HAYATTA KALAN TEK OĞLU OLAN SELİM’E
İKTİDAR YOLU AÇILMIŞTIR, SELİMİN DIŞINDA Kİ TÜM DİĞER ŞEHZADELER VE OĞULARI
SÜLEYMAN İKTİDARDA İKEN YOK EDİLMİŞLERDİR. BÖYLECE TÜM ŞEHZADELER ARASINDA,
KİŞİLİK VE YETENEK AÇISINDAN GÖRECELİ OLARAK EN AZ İTİBAR GÖREN SELİME
SALTANAT YOLU AÇILMIŞTIR.
|
11
|
II
SELİM
|
1524-
1574
50
YAŞINDA HASTALANARAK ÖLDÜ. İSTANBULDA ÖLEN İLK PADİŞAH’ DIR
|
1566
– 1574
8
YIL
|
42
|
II
SELİM’İN, MURAD, MEHMED, SÜLEYMAN, MUSTAFA, CİHANGİR, ABDULLAH VE OSMAN ADLI
7 ERKEK VE 4 KIZ EVLADI VARDI.
BUNLARDAN MEHMED, II SELİMİN ÖLÜMÜNDEN İKİ YIL ÖNCE ÖLMÜŞTÜR. SELİMİN
ÖLÜMÜ ÜZERİNE EN BÜYÜK ŞEHZADE MANİSA VALİSİ MURAD SARAYA ÇAĞRILARAK PADİŞAH
İLAN EDİLMİŞTİR.
|
12
|
III
MURAD
|
1546
– 1595
49
YAŞINDA ÖLDÜ
|
1574
– 1595
21
YIL
|
28
|
III
MURAD SALTANATA GELDİKTEN SONRA,
NİZAMİ ALEM KURALI GEREĞİNCE HEMEN DİĞER BEŞ ŞEHZADE KARDEŞİ BOĞULARAK
AYASOFYA NIN BAHÇESİNE YAPILMAKTA OLAN YENİ TÜRBEYE BABALARI II SELİM İLE
BİRLİKTE GÖMÜLMÜŞLERDİR. III
MURAD’IN 112 ÇOCUĞU OLMUŞTUR, BUNLARDAN 20 SİNİN ERKEK VE KENDİSİ ÖLÜRKEN
HAYATTA OLDUĞU RİVAYET EDİLİR
|
13
|
III
MEHMED
|
1566
– 1603
37
YAŞINDA, ŞEHZADESİ MAHMUDU BOĞDURTTUKTAN 7 AY SONRA HASTALANARAK SARAYDA ÖLDÜ
|
1595
– 1603
8
YIL
|
29
|
III
MURADIN ÖLÜMÜ ÜZERİNE EN BÜYÜK ŞEHZADE OLAN MANİSA VALİSİ III MEHMED SARAYA
ÇAĞRILARAK PADİŞAH İLAN EDİLİR. AYNI GECE İÇERİSİNDE III MURAD’IN ÇEŞİTLİ YAŞLARDAKİ 19
ŞEHZADESİ BOĞULARAK ÖLDÜRÜLÜR. BOĞDURULANLAR ARASINDA YAŞLARI ADAM AKILI
KEMALE ERMİŞ OLANLARIN YANI SIRA OYUN ÇOÇUKLARI HATTA KUNDAK ÇOÇUKLARI DAHİ
VARDIR. BU OSMANLI TARİHİNİN EN FECİ ŞEHZADE KATLİAMIDIR. ÖLÜM DOĞMAMIŞ
ŞEHZADELERE KADAR GENİŞLİYEREK, III MURADIN ŞEHZADELERİNE HAMİLE 10 CARİYEDE
AYAKLARINA TAŞ BAĞLANARAK KIZ KULESİ AÇIKLARINDA SULARA BIRAKILARAK
BOĞDURULMUŞTUR.
III
MEHMEDİN MAHMUD, AHMED, SELİM, MUSTAFA, SÜLEYMAN, CİHANGİR ADLI 6 OĞLU
OLMUŞTUR. BUNLARIN EN BÜYÜĞÜ OLAN MAHMUD ÇALIŞKANLIĞI, DÜRÜSTLÜĞÜ, BİLGİSİ VE
ENERJİSİ İLE ÇEVRESİ TARAFINDAN ÇOK SEVİLMEKTEDİR ANCAK ŞEHZADE MAHMUD
PADİŞAH BABASI III MEHMED TARAFINDAN, SALTANATI İÇİN CİDDİ BİR RAKİP OLARAK
ALGILANIP DAHA 21 YAŞINDA İKEN BOĞULARAK İDAM EDİLMİŞTİR. BİR KERE DAHA EN
YETENEKLİ VE KABUL GÖREN ŞEHZADE YOK EDİLMİŞTİR. III MEHMED 19 KARDEŞİNİN
YANINDA OĞLUNUN DA CANINA KIYMIŞTIR. III MEHMED’İN, AHMED VE MUSTAFA DIŞINDA
KALAN TÜM ERKEK ÇOÇUKLARI KÜÇÜK YAŞLARDA ÖLMÜŞTÜR. VELİHADI ŞEHZADE MAHMUDU’DA
KENDİSİ ÖLDÜRÜLÜĞÜNDEN II MEHMED ÖLDÜĞÜNDE GERİDE TAHTA VARİS OLABİLECEK
ANCAK 13 YAŞINDAKİ OĞLU AHMED VE AKLİ DENGESİ TAM OLARAK YERİNDE OLMAYAN
DİĞER OĞLU MUSTAFA KALMIŞTIR.
|
14
|
I AHMED
|
1591
– 1617
(26
YAŞINDA, DÖRT BEŞ GÜN HASTA YATTIKTAN SONRA MİDE RAHATSIZLIĞINDAN ANİDEN
ÖLDÜ)
|
1603
– 1617
14
YIL
|
13
|
I AHMED, ÇOÇUK YAŞTA, VALİLİK YAPMADAN,
SÜNNET OLMADAN SALTANATA GELEN İLK OSMANLI PADİŞAHI OLMA ÖZELLİĞİNİ TAŞIR. TAHTA
ÇIKTIKTAN SONRA NİZAMI ALEM İÇİN YAPILAN KARDEŞ KATLİNE SON VERMİŞ, SALTANATA
GEÇMEDE VERASET USULUNU DEĞİŞTİREREK, HANEDANIN EN YAŞLI KİŞİSİNİN SALTANATA
GEÇMESİ KURALINI GETİRMİŞTİR. BU NEDENLE SALTANATA GELİNCE KARDEŞİ MUSTAFAYI
ÖLDÜRMEMİŞTİR. BU BİR YERDE ZORUNLULUK GİBİDİR; I AHMED SALTANATA GELDİĞİNDE, YAŞI KÜÇÜK
OLDUĞUNDAN DOLAYI HİÇ ÇOÇUĞU YOKTUR, KENDİSİNE BİR ŞEY OLMASI HALİNDE OSMANLI
SOYUNU DEVAM ETTİRECEK TEK KARDEŞİNDEN BAŞKA KİMSE YOKTUR. BU NEDENLE KARDEŞİ
MUSTAFA ÖLDÜRÜLMEMİŞTİR. AYRICA KARDEŞİ MUSTAFA DELİ OLDUĞUNDAN CİDDİ BİR
RAKİP OLARAK DA GÖRÜLMEMİŞTİR.
BÖYLECE OSMANLININ BAŞLANGIÇINDAN
BERİ UYGULANAN 300 YILLIK VERASET KANUNU DEĞİŞTİRİLEREK BABADAN OĞULA GEÇEN
SALTANAT, EKBERİYET KURALINA BAĞLANARAK OĞULA DEĞİLDE, HANEDANIN EN YAŞLI
ÜYESİNE AİT BİR HAK HALİNE DÖNÜŞTÜRÜLMÜŞTÜR. ÇOÇUK OLARAK SÜNNETSİZ İKTİDARA GELEN I
AHMEDİN DAHA SONRA OSMAN, MEHMED, MURAD, BEYAZIT, SÜLEYMAN, KASIM VE İBRAHİM
OLMAK ÜZERE 7 ŞEHZADESİ OLMUŞTUR.
|
15
|
I
MUSTAFA
|
1592
- 1639
47
YAŞINDA ÖLDÜ
|
1617
– 1618
2
YIL
(YAPTIĞI
DELİLİKLER YÜZÜNDEN TAHTAN İNDİRİLDİ)
|
25
|
300
YILLIK OSMANLI YÖNETİM GELENEĞİNE GÖRE SALTANATIN I AHMEDİN OĞLU OSMANA
GEÇMESİ GEREKİRKEN, YENİ EKBERİYET KURALINA GÖRE SALTANAT HANEDANIN EN BÜYÜĞÜ
DURUMUNDA OLAN I AHMEDİN KARDEŞİ I MUSTAFA YA AKTARILMIŞTIR. I MUSTAFA,
OSMANLI TARİHİNDE İLK DEFA PADİŞAHLIĞIN BABADAN OĞULA GEÇME KURALINI BOZARAK,
KARDEŞİNİN ARDINDAN TAHTA ÇIKMIŞ İLK PADİŞAH OLMA ÖZELLİĞİNİ TAŞIR. ANCAK I MUSTAFA NIN BİR SÜRÜ DAVRANIŞI AKIL
DIŞIDIR. KOLAYLIKLA DELİ OLARAK TANIMLANACAK DÜZEYDEDİR. İKİ YIL İÇERİSİNDE
TAHTAN İNDİRİLEREK SARAYDA BİR ODAYA HAPİS EDİLMİŞ YERİNE I AHMEDİN EN BÜYÜK
OĞLU OSMAN GETİRİLMİŞTİR. DÖRT YIL
SÜREN SARAY HAPSİNDEN SONRA II OSMAN’IN ÇIKAN İSYANLAR SONUCU ÖLDÜRÜLMESİNDEN
SONRA İKİNCİ KEZ PADİŞAHLIĞA GETİRİLMİŞTİR.
I
MUSTAFANIN HİÇ ERKEK ÇOÇUĞU YOKTUR.
|
16
|
II
OSMAN
|
1604-1622
18
YAŞINDA ÖLDÜ
(ÇIKAN
YENİÇERİ İSYANI SONUCU, YEDİKULE ZİNDANLARINA HAPİS EDİLDİ VE ÖLDÜRÜLDÜ,
SULTAN AHMED CAMİİ TÜRBESİNE BABASI I AHMEDİN YANINA GÖMÜLDÜ )
|
1618-1622
4
YIL
|
14
|
I
AHMEDİN’İN OĞLUDUR. ÇOCUK YAŞTA SALTANATA GELEN II OSMAN, LEHİSTAN SEFERİNE
ÇIKARKEN, İSTANBULDA FESAT ÇIKARMASIN DİYE, TOPLUM TARAFINDAN ÇOK SEVİLEN VE
SAYILAN KARDEŞİ ŞEHZADE MEHMEDİ BOĞDURMUŞTUR. KÜÇÜK YAŞTAKİ DİĞER
KARDEŞLERİNE İSE DOKUNMAMIŞTIR. PADİŞAHLIK MAKAMINA GELİR GELMEZ YAŞANAN
KARDEŞ ÖLDÜRMELERİ, PADİŞAHIN İKTİDARININ DEĞİŞİK DÖNEMLERİNDE KENDİNİ TEHDİT
EDEBİLECEĞİ DÜŞÜNÜLEN KARDEŞ ÖLDÜRMELERİNE KAYMIŞTIR.
DAHA SONRALARI ÇIKAN YENİÇERİ İSYANI SONUCU
II OSMAN ÖLDÜRÜLMÜŞ, CENAZESİ BABASI I AHMED TÜRBESİNE GÖMÜLMÜŞTÜR. EKBERİYET
KURALINA GÖRE HANEDANIN EN BÜYÜĞÜ DURUMUNDA OLAN, PADİŞAHLIĞI DEVİR ALDIĞI
AMCASI MUSTAFA TEKRAR PADİŞAH OLMUŞTUR.
|
I
MUSTAFA
İKİNCİ
KEZ
|
1622-1623
BİR
YIL
(AKIL
BOZUKLUĞUNUN ARTMASI ÜZERİNE TAHTAN İNDİRİLMİŞTİR
|
30
|
II OSMANIN BOĞDIRILMASINA YOL AÇAN İSYANLARIN SONUCUNDA, DAHA ÖNCE
PADİŞAHLIK YAPMIŞ OLAN ANCAK AKLİ DENGESİ BOZUK OLDUĞU İÇİN TAHTTAN İNDİRİLİP
ODA HAPSİNDE TUTULAN I MUSTAFA TEKRAR PADİŞAHLIĞA GETİRİLMİŞ, ANCAK AKIL BOZUKLUĞUNUN ARTMASI SONUCU KISA
BİR SÜREDE TEKRAR PADİŞAHLIKTAN İNDİRİLMİŞTİR. ODA HAPSİNE ALINMIŞTIR. ODA HAPSİNDE İKEN
VEFAT ETMİŞTİR.I AHMEDİN, OSMAN ÖLDÜRÜLDÜKTEN SONRA GERİYE MURAT, BEYAZIT, SÜLEYMAN, KASIM VE İBRAHİM, ADLI 5 ŞEHZADESİ KALMIŞTI; I
MUSTAFA TEKRAR TAHTAN İNDİRİLDİKTEN SONRA BUNLARIN İÇERİSİNDE EN BÜYÜĞÜ OLAN
11 YAŞINDAKİ MURAD PADİŞAHLIĞA GETİRİLMİŞTİR
|
||
17
|
IV
MURAD
|
1612
– 1640
28
YAŞINDA ÖLDÜ
GUT
HASTALIĞINDAN
|
1623
– 1640
17
YIL
|
11
|
I
AHMED’İN OĞLUDUR. IV MURAD İKTİDARA GELDİKTEN VE ERİVANIN FETHİNDEN SONRA,
SALTANATINA TEHDİT OLARAK GÖRMEYE BAŞLADIĞI ANNE AYRI KARDEŞLERİ BEYAZIT VE
SÜLEYMANI İDAM ETTİRTTİ. ANNE BİR , BABA BİR KARDEŞLERİ OLAN KASIM VE
İBRAHİMDEN KASIM HALK VE ULEMA TARAFINDAN EN ÇOK SEVİLEN İDİ, İBRAHİM İSE
DELİ İDİ. SULTAN MURAD BAĞDAT SEFERİNE ÇIKMADAN ÖNCE, KENDİSİ SEFERDE İKEN
KENDİ İKTİDARI İÇİN TEHLİKELİ OLABİLECEĞİNİ DÜŞÜNDÜĞÜ KARDEŞİ KASIM’I BOĞDURDU.
MURAD, İKTİDARI SÜRESİNCE KENDİNE RAKİP OLARAK GELİŞEBİLECEĞİNİ DÜŞÜNDÜĞÜ TÜM
YETENEKLİ KARDEŞLERİNİ ZAMANA YAYARAK ÖLDÜRTEREK GERİYE ZARARSIZ GÖRDÜĞÜ
İBRAHİMİ BIRAKMIŞTI. IV MURADIN BİR KAÇ OĞLU OLDU İSE DE HEPSİ KÜÇÜK YAŞTA
ÖLMÜŞLERDİR. IV MURAD ÖLDÜĞÜNDE, GERİYE OSMANLI HANEDANINDAN ERKEK OLARAK BİR
TEK, AKLİ DENGESİ TAM YERİNDE OLMAYAN, RUHSAL DENGESİNİN BOZUK OLDUĞU HERKES
TARAFINDAN BİLİNEN KARDEŞİ İBRAHİM
KALMIŞTIR.
|
18
|
İBRAHİM
|
1615-1648
33
YAŞINDA ÖLDÜ,
ÇIKAN
İSYAN SONUCU HAPİS EDİLDİ VE BOĞDURULDU
|
1640-1648
8
YIL
|
25
|
İBRAHİM,
I AHMED’İN EN KÜÇÜK OĞLU İDİ. AYNI ZAMANDA IV MURAD’IN DA KARDEŞİ İDİ.
İBRAHİM SALTANATA GELDİĞİNDE KENDİSİNDEN BAŞKA YAŞAYAN HİÇ BİR OSMANLI
ŞEHZADESİ KALMADIĞINDAN, BU TARİHTEN SONRA GELEN TÜM OSMANLI PADİŞAHLARI İBRAHİM’İN
NESLİNDENDİR. İBRAHİM’İN, İLKİ SALTANATA GELDİKTEN İKİ YIL SONRA DOĞAN, IV
MEHMED, II SÜLEYMAN, II AHMED, ŞEHZADE ORHAN, ŞEHZADE BEYAZIT, ŞEHZADE
CİHANGİR, ŞEHZADE SELİM VE ŞEHZADE MURAD ADINDA 8 ADET ÇOÇUĞU VARDIR. İBRAHİM 8 YIL SALTANATTA KALDIKTAN SONRA,
YAPTIĞI ACAİPLİKLERİ ARTIK KALDIRAMAYAN YENİÇERİLER AYAKLANDI, PADİŞAH
İBRAHİM İLK ÖNCE TUTUKLANDI VE SARAYA HAPİS OLDU, DAHA SONRA İSE BOĞDURULDU.
|
19
|
IV
MEHMED
|
1642
– 1693
51
YAŞINDA ÖLDÜ
ÇIKAN
İSYAN SONUCU TAHTTAN UZAKLAŞTIRILIP HAPİSTE TUTULDUĞU EDİRNEDE HASTALIKTAN
ÖLDÜ)
|
1648
– 1687
39
YIL
(AĞALAR
VE YENİÇERİLERİN İSYANI SONUCU TUTUKLANDI VE HAPİS EDİLDİ)
|
6
|
İBRAHİMİN
SALTANATDAN EL ÇEKTİRİLMESİ SONUCU ŞEHZADELERİNDEN EN BÜYÜĞÜ OLAN IV MEHMED
ÇOÇUK YAŞTA 6 YAŞINDA SALTANATA GETİRİLDİ VE NİNESİ KÖSEM SULTANA EMANET
EDİLDİ.
ALTI
YAŞINDA PADİŞAH OLAN IV MEHMED ‘İN, DAHA SONRA II MUSTAFA, III AHMED, ŞEHZADE
AHMED VE ŞEHZADE BEYAZIT ADLI DÖRT ERKEK ÇOCUĞU OLMUŞTUR. SALTANATI SÜRESİNCE
HİÇ BİR KARDEŞİNİ VE ÇOÇOĞUNU ÖLDÜRTMEMİŞTİR. SALTANAT DÖNEMİNİN SONUNA DOĞRU
GELİŞEN ASKERİ BAŞARISIZLIKLARDAN DOLAYI ORDU AYAKLANARAK TAHTA KARDEŞİ
SÜLEYMAN’IN GEÇMESİNİ TALEP ETMİŞTİR. IV MEHMED ÇIKAN YENİÇERİ İSYANI SONUCU TAHTAN
İNDİRİLEREK İKİ OĞLU II MUSTAFA VE III AHMED İLE BİRLİKTE 6 YIL BOYUNCA
ÖLÜNCEYE KADAR EDİRNE SARAYINA KAPATILMIŞTIR. ÖLÜMÜNDEN SONRA EMİNÖNÜ YENİ
CAMİİ VALİDE TURHAN TÜRBESİNE GÖMÜLMÜŞTÜR.
|
20
|
II
SULEYMAN
|
1642
– 1691
49
YAŞINDA VUCUDUN AŞIRI SU TOPLAMASI SONUCU EDİRNEDE ÖLDÜ,)
|
1687
– 1691
4
YIL
|
45
|
İBRAHİM’İN
OĞLU, IV MEHMEDİN KARDEŞİDİR. IV MEHMEDE KARŞI ÇIKAN İSYAN SONUCU 45 YAŞINA
KADAR YAŞADIĞI HAPİSLİK HAYATINDAN KURTULUP PADİŞAH YAPILAN II SÜLEYMAN UZUN
SÜRE TAHTA ÇIKTIĞINI İNANMAMIŞTIR. PADİŞAH OLDUKTAN HEMEN SONRA, TAHTTAN
İNDİRİLEN IV MEHMEDİ, İKİ ŞEHZADESİ MUSTAFA VE AHMED İLE BİRLİKTE EDİRNE
SARAYINA SÜRGÜNE GÖNDERİP HAPİS ETTİRDİ. KENDİSİNİN ERKEK ÇOÇUĞU
OLMADIĞINDAN, DOLAYISI İLE VELİHATI OLMADIĞINDAN AĞABEYİ IV MEHMEDİN İKİ
ŞEHZADESİ II MUSTAFA VE III AHMEDİN HAYATLARINA ZARAR VERECEK BİR ŞEY
YAPMADI. II SÜLEYMAN AĞIR HASTALIKTAN DOLAYI ÖLÜME YAKLAŞTIĞINDA IV MEHMEDİN
ŞEHZADELERİ II MUSTAFA İLE III AHMED İLE KARDEŞİ ŞEHZADE AHMED HAYATTA İDİ.
II SÜLEYMAN ÖLÜNCE SULTAN İBRAHİMİN KÜÇÜK OĞLU OLAN AYNI ZAMANDA IV MEHMED
İLE II SÜLEYMANIN KARDEŞİ OLAN II AHMED SALTANATA GETİRİLDİ.
|
21
|
II
AHMED
|
1643
– 1695
52
YAŞINDA VUCUDUN AŞIRI SU TOPLAMASI SONUCU EDİRNE’DE ÖLDÜ)
|
1691
– 1695
4
YIL
|
49
|
İBRAHİM’İN
OĞLUDUR. II AHMED ONUN KARAR MEKANİZMALARINI BOZACAK ÇOK UZUN BİR KAFES
(HAPİS) HAYATININ ARDINDAN PADİŞAHLIĞA GELMİŞTİ. ÇOÇUKLARI İBRAHİM, SELİM,
ASİYE, ATİKE VE HATİCE İDİ. EDİRNE SARAYINDA ÖLDÜ CENAZESİ İSTANBULA
GETİRİLDİ KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN TÜRBESİNE DEFİN OLDU.
ÖLÜMÜNÜN
ARDINDAN IV MEHMEDİN EDİRNEDE SÜRGÜN HAYATI YAŞAYAN OĞLU II MUSTAFA, OSMANLI
HANEDANININ EN BÜYÜK ÜYESİ OLMASI NEDENİ İLE PADİŞAHLIĞA GETİRİLDİ
|
22
|
II
MUSTAFA
|
1664
– 1703
39
YAŞINDA ÖLDÜ
|
1695
– 1703
8
YIL
(35
GÜN SÜREN İSYANLAR SONUCU TAHTAN
ZORLA İNDİRİLDİ
|
31
|
IV
MEHMED’İN OĞLUDUR. II MUSTAFA EDİRNEDE TAHTA GEÇTİ, SALTANATININ BÜYÜK
BÖLÜMÜNÜ EDİRNEDE GEÇİRDİ. ŞEYHÜLİSLAM HACI FEYZULLAH EFENDİNİN ETKİSİNE
GEREĞİNDEN FAZLA GİRMESİ VE BAŞKENT İSTANBULA GELMEMESİ NEDENİ İLE ÇIKAN VE
35 GÜN SÜREN İSYANLAR SONUCU TAHTI BIRAKMAK ZORUNDA KALDI. TAHTI BIRAKTIKTAN
4 AY SONRA VEFAT ETTİ. II MUSTAFA NIN TAHTAN İNDİRİLMESİNDEN SONRA DEVLET
İLERİ GELENLERİ BİR ARAYA GELEREK IV MEHMEDİN OĞLU, II MUSTAFANIN ANA-BABA
BİR KARDEŞİ III AHMEDİN TAHTA ÇIKMASINA KARAR VERDİLER
II MUSTAFA’NIN ERKEK ÇOÇUKLARI AHMED, HASAN,
HÜSEYİN, MAHMUD, MEHMED, MURAT, OSMAN, SELİM DİR. KIZ ÇOÇUKLARI İSE ZEYNEP,
ÜMMÜ, GÜLSÜM, SAFİYE, AYŞE, EMİNE,FATMA, RUKİYE, EMATULLAH, ESMA’DIR.
|
23
|
III
AHMED
|
1673
– 1736
63
YAŞINDA ÖLDÜ
|
1703-1730
27
YIL
(ÇIKAN
AYAKLANMALAR SONUCU TAHTI BIRAKTI VE 6 SENE SONRA VEFAT ETTİ.
|
30
|
IV
MEHMEDİN OĞLUDUR. III AHMED EDİRNE’DE TAHTA ÇIKTI. BİR YANDAN LALE DEVRİ
DİĞER YANDAN ONU SALTANATTAN UZAKLAŞTIRAN PATRONA HALİL İSYANI ONUN DÖNEMİNDE
YAŞANDI. ÇIKAN AYAKLANMALAR SONUCU KENDİSİNE VE ŞEHZADELERİNE ZARAR
VERİLMEYECEK SÖZÜ ALDIKTAN SONRA, KENDİ İSTEĞİ İLE SALTANATI KARDEŞİ II MUSTAFANIN BÜYÜK OĞLU ŞEHZADE
MAHMUDA DEVİR EDEREK KÖŞESİNE ÇEKİLDİ. SALTANATI BIRAKTIKTAN 6 YIL SONRA
VEFAT ETMİŞTİR. ÇOK BAŞARILI BİR HATTAT İDİ. YAZMIŞ OLDUĞU DÖRT KURANI
KERİMDEN BİRİNİ HZ MUHAMMED’İN KABRİNE HEDİYE OLARAK YOLLAMIŞTIR. TOPKAPI SARAYI ÖNÜNDEKİ ÇEŞMENİN KİTABESİNİ
BİZZAT KENDİSİ YAZMIŞTIR. DRAMAN CAMİ TEKKE KAPISI ÜZERİNDEKİ KİTABEDE ONA
AİTTİR. ÇOÇUKLARININ ADLARI; ABDULLAH, ABDÜLHAMİD, ABDÜLMECİD, ABDÜLMEMUD,
MEHMED, MURAT, MUSTAFA, NUMAN, SELİM, SEYUFETTİN, SÜLEYMAN, AYŞE, ESMA, EMİNE
HATİCE, NAZİFE, NAİLE, SABİHA, RUKİYE, ÜMMİ HABİBE, ASUMAN, ZEYNEP VE ZÜBEYDE
SELMAN ‘DIR.
|
24
|
I
MAHMUD
|
1696
– 1754
58
YAŞINDA CUMA NAMAZI DÖNÜŞÜ AT SIRTINDA ÖLMÜŞTÜR
|
1730-1754
24
YIL
|
34
|
II MUSTAFA’NIN OĞLU, III AHMEDİN YEĞENİ DİR.
DÖNEMİNDE ŞEHZADE KATLİ OLMAMIŞTIR. HASTALIĞINA RAĞMEN GİTTİĞİ CUMA
NAMAZINDAN DÖNERKEN DEMİRKAPIDA AT SIRTINDA ÖLMÜŞTÜR. YERİNE KARDEŞİ III
OSMAN AİLENİN EN YAŞLI ÜYESİ OLDUĞU İÇİN GELMİŞTİR.
|
25
|
III
OSMAN
|
1699
– 1757
58
YAŞINDA ŞİRİNPENCE HASTALIĞINDAN DOLAYI ÖLMÜŞTÜR.
|
1754
– 1757
3
YIL
|
55
|
II
MUSTAFANIN OĞLU, I MAHMUD’UN KARDEŞİDİR. DÖNEMİNDE ŞEHZADE KATLİ OLMAMIŞTIR. ŞİRİNPENCE
HASTALIĞINDAN VEFAT ETMİŞTİR. YENİ CAMİİ TURHAN VALİDE SULTAN TÜRBESİNE
GÖMÜLMÜŞTÜR.
|
26
|
III
MUSTAFA
|
1717
– 1774
57
YAŞINDA ÖLDÜ
|
1757
– 1774
17
YIL
|
40
|
III
AHMED’İN OĞLUDUR. AMCASININ OĞLU III OSMANIN VEFATINDAN SONRA AİLENİN EN
YAŞLI ÜYESİ SIFATI İLE TAHTA GELMİŞTİR. DÖNEMİNDE ŞEHZADE KATLİ OLMAMIŞTIR MEHMET VE SELİM ADINDA İKİ ŞEHZADESİ
VARDIR. LALELİ SEMTİNDE BULUNAN LALELİ KÜLLİYESİNDEKİ III MUSTAFA TÜRBESİNDE
GÖMÜLÜDÜR.
|
27
|
I
ABDÜLHAMİD
|
1725
– 1789
64
YAŞINDA ÖLDÜ
|
1774
– 1789
15
YIL
|
49
|
III
AHMED’İN OĞLU, III MUSTAFANIN KARDEŞİDİR. DÖNEMİNDE ŞEHZADE KATLİ OLMAMIŞTIR.
RUSLARIN OZİ KALESİNİ FETH EDİP, İÇİNDE 25 000 OSMANLIYI KATL ETMESİ ÜZERİNE
FELÇ GEÇİRİP ÖLMÜŞTÜR. AŞIRI DİN DARLIĞINDAN DOLAYI HALK ARASINDA VELİ OLARAK
KABUL EDİLMİŞTİR. ŞEHZADELERİ IV MUSTAFA, II MAHMUD, MURAD, NUSRED, MEHMED,
AHMED, SÜLEYMAN DIR.
|
28
|
III
SELİM
|
1761
– 1808
47
YAŞINDA İSYAN SONUCU ÖLDÜRÜLMÜŞTÜR.
|
1789
–1807
18
YIL
|
28
|
III MUSTAFA’NIN OĞLUDUR. III SELİM DÖNEMİNDE
ŞEHZADE KATLİ OLMAMIŞTIR. YAPTIĞI ISLAHAT HAREKETLERİNE KARŞI ÇIKAN
AYAKLANMALAR SONUCU III SELİM SALTANATI YEĞENİ SULTAN I ABDÜLHAMİD’İN OĞLU IV
MUSTAFAYA BIRAKMIŞTIR. SARAYDA ÖLDÜRÜLMÜŞTÜR.
|
29
|
IV
MUSTAFA
|
1779
– 1808
29
YAŞINDA ÇIKAN İSYAN SONUCU TAHTTAN İNDİRİLDİKTEN SONRA İDAM EDİLDİ, I
ABDÜLHAMİD TÜRBESİNE DEFİN EDİLDİ
|
1807
– 1808
1
YIL
ÇIKAN
İSYANLAR SONUCU TAHTI BIRAKMIŞTIR
|
27
|
I
ABDÜLHAMİD’İN OĞLUDUR. III SELİME KARŞI ÇIKAN İSYANLAR SONUCUNDA SALTANATA
GETİRİLEN IV MUSTAFA, SALTANATA GELDİKTEN KISA BİR SÜRE SONRA, III SELİMİ TEKRARDAN TAHTA GEÇİRMEK İÇİN
ALEMDAR MUSTAFA PAŞA ÇEVRESİNDE TOPLANAN BİR GÜÇÜN ÖNCE BABAALİ SONRA TOPKAPI
SARAYINI BASMASI ÜZERİNE, AMCASI III SELİM VE KARDEŞİ ŞEHZADE MAHMUDU ÖLDÜRME
KARARI VERMİŞTİR. III SELİM ÖLDÜRÜLMÜŞ ANCAK ŞEHZADE MAHMUD KAÇARAK KURTULMUŞTUR.
SALTANATTA
ANCAK BİR YIL KALABİLEN IV MUSTAFA ÇIKAN İSYANLAR SONUCU TAHTINI KARDEŞİ II
MAHMUDA BIRAKMAK ZORUNDA KALMIŞ, SARAY HAPSİNE ALINMIŞ ANCAK BİR MÜDDET SONRA BOĞULARAK İDAM EDİLEREK,
BABASI ABDÜLHAMİD’İN TÜRBESİNE DEFİN EDİLMİŞTİR.
ERKEK
EVLADI YOKTUR.
|
30
|
II
MAHMUD
|
1785
– 1839
54
YAŞINDA ÖLDÜ
|
1808
– 1839
31
YIL
|
23
|
I
ABDÜLHAMİTİN KÜÇÜK OĞLU, IV MUSTAFANIN KARDEŞİDİR. IV MUSTAFAYA KARŞI AYAKLANAN
ALEMDAR MUSTAFA PAŞANIN İSYANININ ANA NEDENİ, ISLAHATLARA DEVAM EDEBİLMEK
İÇİN III SELİMİ İKTİDARA GETİRMEKDİR, ANCAK III SELİMİN ÖLDÜRÜLMESİ ÜZERİNE,
MEVCUT SULTAN IV MUSTAFA SALTANATTAN EL ÇEKTİRİLEREK, II MAHMUD SALTANATA GETİRİLMİŞTİR. KISA BİR
MÜDDET SONRA YENİÇERİLERİN ALEMDAR MUSTAFA PAŞANIN KONAĞINI KUŞATARAK
KENDİSİNİ ÖLDÜRMELERİ ÜZERİNE, IV MUSTAFANIN TEKRARDAN SALTANATA
GETİRİLECEĞİNDEN ÜRKEN PADİŞAH II MAHMUD, KENDİSİNDEN ÖNCEKİ PADİŞAH OLAN KARDEŞİ
IV MUSTAFA’YI İDAM ETTİRMİŞTİR.
ABDÜLMECİD,
ABDÜLAZİZ, ABDÜLHAMİD, SÜLEYMAN, MEHMED, MURAD, NİZAMEDDİN, ABDULLAH, OSMAN VE AHMED ADINDA 10 ŞEHZADE Sİ VARDIR.
|
31
|
ABDÜLMECİD
|
1823
– 1861
37
YAŞINDA ÖLDÜ
|
1839
– 1861
22
YIL
|
16
|
II
MAHMUD’UN OĞLUDUR. OSMANLININ SON DÖRT PADİŞAHININ BABASIDIR. EN ÇOK SAYIDA
OĞLU TAHTA ÇIKAN PADİŞAHDIR. V MURAD, II ABDÜLHAMİT, V MEHMET REŞAT VE VI MEHMED VAHDEDDİN KENDİSİNDEN SONRA TAHTA
ÇIKAN ŞEHZADELERİDİR. DİĞER ŞEHZADELERİ AHMED KEMALLETİN EFENDİ, MEHMET
BURHANEDDİN EFENDİ, SÜLEYMEN SELİM EFENDİ’DİR. ABDÜLMECİD İSTANBUL IHLAMUR
KASRINDA VEREMDEN 37 YAŞINDA VEFAT ETMİŞTİR. YERİNE HANEDANIN EN BÜYÜĞÜ
KARDEŞİ ABDÜLAZİZ SALTANATA GELMİŞTİR.
|
32
|
ABDÜLAZİZ
|
1830
– 1876
46
YAŞINDA ÖLDÜ
|
1861
– 1876
15
YIL
ÇIKAN
İSYAN SONUCUNDA GÖREVİNDEN ALINMIŞTIR
|
31
|
II
MAHMUD’UN OĞLUDUR. ABDÜLAZİZ’İN ABDÜLMECİT, YUSUF İZZETTİN EFENDİ, MAHMUD
CELALEDDİN EFENDİ, MEHMED SELİM EFENDİ, MEHMET SEYFEDDİN EFENDİ VE MEHMET
ŞEVKET EFENDİ OLMAK ÜZERE 6 ŞEHZADESİ VARDIR. 30 MAYIS 1876 YILINDA ÇIKAN
İSYAN SONUCUNDA SALTANATTAN İNDİRİLMİŞTİR. 4 HAZİRAN 1876 TARİHİNDE İSE HAPİSTE
TUTULDUĞU ODADA ÖLÜ BULUNMUŞTUR. YERİNE ABDÜLMECİD’İN OĞLU V MURAD SALTANATA
İSYANCILAR TARAFINDAN GETRİLMİŞTİR.
|
33
|
V
MURAD
|
1840
– 1904
64
YAŞINDA ÖLDÜ
|
1876
– 1876
1
YIL, ÇIKAN İSYAN SONUCU TAHTI BIRAKMIŞTIR.
|
36
|
SULTAN
ABDÜLMECİD’İN OĞLUDUR. BİR SARAY DARBESİ İLE SALTANATA GELEN V MURAD TAHTTA
ANCAK 93 GÜN KALABİLMİŞ, DENGESİZ HAREKETLERİ GÖRÜLDÜĞÜNDEN, TEKRARDAN
İSYANCILAR TARAFINDAN GÖREVİNDEN ALINMIŞTIR.
V
MURAD’IN, MEHMET SEYFEDDİN EFENDİ, SÜLEYMAN EFENDİ VE SEYFEDDİN EFENDİ OLARAK
ÜÇ ŞEHZADESİ VARDIR.
|
34
|
II
ABDÜLHAMİD
|
1842
– 1918
76
YAŞINDA ÖLDÜ
|
1876
– 1909
33
YIL
MECLİSİ
MEBUSAN TARAFINDAN GÖREVDEN ALINMIŞTIR.
|
34
|
II
ABDÜLHAMİD, SULTAN ABDÜLMECİDİN OĞLUDUR, SARAY DARBESİ İLE SALTANAT VERİLEN V
MURAD’IN YERİNE SARAY DARBESİ İLE SALTANATA GETİRİLMİŞTİR. TÜM BU SARAY
DARBELERİNDE MİTHAT PAŞA ÇOK ETKİNDİR.
II ABDÜLHAMİT’İN, MEHMED SELİM EFENDİ, AHMED
NURİ EFENDİ, MEHMED ABDÜLKADİR EFENDİ, ABDİRRAHİM EFENDİ, AHMED NUREDDİN
EFENDİ, MEHMED BEDREDDİN EFENDİ VE MEHMED ABDİ EFENDİ ADLARINDA 8 TANE ÇOÇUĞU
VARDIR. MECLİSİ UMUMİ MİLLİ ADI ALTINDA BİRLİKTE TOPLANAN HEYETİ MEBUSAN VE
HEYETİ AYAN IN II ABDÜLHAMİTİ SALTANATTAN İNDİREREK YERİNE KAEDEŞİ V MEHMEDİ
GETİRDİ. SALTANATTAN İNDİRİLEN II ABDÜLHAMİD ÜÇ YIL BOYUNCA SELANİKTE ALATİNİ
KÖŞKÜNDE SÜRGÜNDE TUTULDU. DAHA SONRA GETİRİLDİĞİ BEYLERBEYİ SARAYINDA VEFAT
ETTİ
|
35
|
V
MEHMED REŞAT
|
1844
– 1918
74
YAŞINDA ÖLDÜ
|
1909
– 1918
9
YIL
|
65
|
SULTAN
ABDÜLMECİD’İN OĞLUDUR. AĞBİSİ II ABDÜLHAMİDİN MECLİSİ UMUMİ TARAFINDAN
GÖREVDEN ALINMASINDAN SONRA, OSMANLI ALESİNİN EN YAŞLI ÜYESİ OLMASINDAN
DOLAYI MECLİSİ UMUMİ TARAFINDAN SALTANATA GETİRİLDİ. I DÜNYA SAVAŞI SÜRECİNİ
VE İŞGALİ YAŞAYAN V MEHMED İSTANBULDA KALP YETMEZLİĞİNDEN VEFAT ETTİ. V MEHMED REŞATIN ÜÇ TANE OĞLU VARDIR;
MEHMED ZİYAEDDİN EFENDİ, MEHMED NECMEDDİN EFENDİ, ÖMER EFENDİ,
|
36
|
VI
MEHMED VAHDEDDİN
|
1861
– 1926
65
YAŞINDA ÖLDÜ
|
1918
– 1922
4
YIL
GÖREVDEN
ALINARAK SÜRGÜNE GÖNDERİLMİŞ
|
57
|
SULTAN
ABDÜLMECİD’İN OĞLUDUR. VI MEHMED VAHDEDDİN AĞBİSİ V MEHMED REŞAT’IN ÖLÜMÜ
ÜZERİNE, BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞINI KAYIP ETMİŞ VE ÜLKESİ İSTİLA EDİLEN OSMANLI
DA SALTANATA GELMİŞTİR. VI MEHMED VAHDEDDİN’İN, MEHMED ERTUĞRUL ADINDA TEK
ŞEHZADESİ VARDIR. VE IV MEHMED OSMANLININ SON SULTANIDIR. ONUN DÖNEMİNDE SALTANAT
KALDIRILMIŞTIR. SON PADİŞAH VE TÜM ŞEHZADELER ÜLKENİN DIŞINA SÜRGÜNE
GÖNDERİLİR. ÜLKENİN YÖNETİMİ ARTIK CUMHURİYETTİR.
|
Çizelge 1
deki bilgilerden yararlanılarak ortalama değerleri yansıtan Çizelge 2,
üretilmiştir.
Çizelge 2’de
Osmanlının zaman içerisinde hükmü ve sınırları içerisinde bulunan alan
büyüklükleri de elde olunan veriler ışığında eklenmeye çalışılmıştır. Papalık kaynaklarında Osman Gazinin etrafında
bir ırk topladığı, Orhan Gazi’nin bir devlet kurduğunu I Murad’ın ise bir
imparatorluk kurduğunu söylemektedir.
Osman Gazi babası Ertuğrul Gazi’den devir aldığı yaklaşık 4800 km2
egemenlik alanını 16 000 km2 ye çıkarmıştır. İkinci sultan Orhan
Gazi bu alanı 95 000 km2 ‘ye, üçüncü sultan I Murad ise 500 000 km2
çıkartarak bir devlet olma sürecini tamamlayan bir beyliği, diğer yönetsel
alt yapılarını da tamamlayarak imparatorluk sürecine sokmuştur. 7. Sultan II Mehmed (Fatih) zamanında
egemenlik alanı 2 214 000 km2 ‘ye, 9. Sultan I Selim zamanında 6 557
000 km2 ‘ye, 10 Sultan I Süleyman (Kanuni) zamanında 14 983 000 km2
‘ye, 12 Sultan III Murad zamanında ise 19 902 000 km2 ‘ye çıkarak en
büyük genişlik alanına ulaşmıştır. Bu genişlik
13 Sultan III Mehmed zamanında da
sürmüştür. Tüm bu dönem kardeş ve yeğen katlinin yasal olarak çok yoğun
olarak görüldüğü, saltanatın babadan
oğula geçtiği dönemdir ve sonradan “Kuruluş” ve” Yükselme” diye tanımlanan
dönemlere karşılık gelmektedir.
13. Padişah III Murad zamanından 19 902 000 km2 ‘ye çıkartılan egemenlik alanı, 14. Padişah I Ahmed’den, 22. Padişah II Mustafa dönemine kadar yaklaşık aynen devam ettirilmiştir. 22.
Padişah II Mustafa, Osmanlı tarihinde oğul olarak değil ama kardeş olarak tahta
çıkan ilk padişahtır. Bu dönem sonradan
“Duraklama Dönemi” olarak tanımlanan döneme karşılık gelmektedir. Bu
dönem, saltanat devrinde “Ekberiyet”
kurallarının uygulandığı dönemdir, Saltanat artık babadan oğula değil ailenin
en yaşlı üyesine geçmektedir. Saltanatın devir edildiği kişi zaman, zaman oğul olduğu gibi, amca ve
yeğen de olabilmektedir. 22. Padişah II
Mustafa’nın saltanat döneminin sonlarına
doğru imzalanan Karlofça antlaşması ile
Osmanlılar kurulduğu ilk günden itibaren ilk defa toprak kaybı yaşayarak
Duraklama dönemini tamamlayarak Gerileme dönemine girmiştir.
İlk defa 22
Padişah II Mustafa zamanında başlayan toprak kayıpları, zamanla artmıştır. 24, Padişah I Mahmud zamanında Osmanlı
imparatorluğunun genişlik alanı hala çok büyüktür ancak 15 538 000 km2 ‘ye
düşmüştür. Egemenlik alanı 35. Padişah V
Mehmed Reşad döneminde 4 980 000 km2 ye düşmüştür. Son Padişah VI
Mehmed Vahdeddin zamanında Osmanlının tüm toprakları istila edilmiş, ancak
Anadolu’da oluşturulan istiklal savaşı sonunda, Sultan Vahdeddin dedelerinin kuruduğu
imparatorluktan ayrılırken yeni kurulan cumhuriyetin egemenlik alanı 780 576 km2
dir. “Ekberiyet” kurallarının hala
geçerli olduğu bu dönem Osmanlının “Gerileme ve Dağılma” sürecini
oluşturmaktadır.
Osmanlının “Kuruluş”, “Yükseliş”, “Duraklama”,
“Gerileme” ve “Dağılma” diye tanımlanan dönemlerinde tahta geçen padişahların
ortalama iktidar süresi, sırası ile 25, 24, 10,
16, 15 yıldır. Net bir şekilde
görüldüğü gibi “Kuruluş” ve Yükselme” Devirlerinde padişahların ortalama
iktidar süresi 20 yılın üzerinde iken, “ Duraklama”, “Gerileme” ve “Dağılma”
dönemlerinde padişahların ortalama iktidar süresi 20 yılın altındadır.
Padişahların tahta çıkma ortalama yaşı “Kuruluş” ve “Yükseliş” dönemlerinde
sırası ile 33 ve 32 iken, “Duraklama”, “Gerileme” ve “Dağılma” dönemlerinde
sırası ile 25, 38 ve 37 dir. Görüldüğü gibi tüm dönemlerin kilit taşı dönemini
Duraklama dönemi oluşturmaktadır. Hem ortalama taht süresi hem de ortalama
tahta çıkış yaşı olarak en düşük değerleri oluşturan dönemi oluşturmaktadır; Duraklama”
döneminde ortalama tahta geçiş yaşı 25, ortalama iktidar süresi ise 10 yıldır.
Bu dönemde tahta geçen padişahların ortalama düşük yaşı ve ortalama en düşük
iktidar süresi kendisinden sonra gelen dönemlerin dağınıklığının nedeni
olmuştur.
Çizelge 2,
Osmanlı Padişahları ve Osmanlı Devletinin Gelişim dönemleri
DÖNEM
|
SÜRE
|
PADİŞAH
|
ALAN
(000 Km2 )
|
ORTALAMA SALTANAT SÜRESİ
|
ORTALAMA SALTANATA GELİŞ YAŞI
|
SALTANATI BIRAKMA ŞEKLİ
|
ŞEHZADE ÖLDÜRÜLMESİ
|
KURULUŞ
|
1299-1326
1326-1360
1360-1389
1389-1402
1413-1421
1421 – 1451
|
OSMAN GAZİ,
ORHAN GAZİ,
IMURAT,
IBEYAZIT,
IMEHMED,
IIMURAD
|
16
95
500
-
-
900
|
27
34
29
13
8
29
|
41
40
34
29
34
19
|
HASTALANARAK ÖLÜM
HASTALANARAK ÖLÜM
SAVAŞTA ŞEHİD
ESİR EDİLEREK, İNTİHAR
AV SIRASINDA ÖLÜM
OĞLU İÇİN FERAGET
|
OSMAN GAZİ VE ORHAN GAZİ
DÖNEMLERİNDE ŞEHZADE ÖLDÜRÜLMESİ
OLMAMASINA RAĞMEN I MURAD
DÖNEMİNDEN BAŞLAYARAK ZAMANLA ARTAN
ŞEKİLDE ŞEHZADE ÖLDÜRÜLMELERİ BAŞLAMIŞTIR. İKTİDAR HEP BABADAN OĞULA
GEÇMİŞTİR
|
ORTALAMA
|
1299-1451
|
6
|
900
|
23
|
33
|
||
YÜKSELİŞ
|
1451-1481
1481-1512
1512-1520
1520-1566
1566-1574
1574-1595
|
II MEHMED
IIBEYAZIT,
I SELİM
I SÜLEYMAN
II SELİM
III MURAD
|
2214
2375
6557
14983
15162
19902
|
31
31
8
46
8
21
|
19
34
42
25
42
28
|
SEFERDE ÖLÜM
OĞUL ZORU TERK
HASTALANARAK ÖLÜM
HASTALANARAK ÖLÜM
HASTALANARAK ÖLÜM
HASTALANARAK ÖLÜM
|
ÇOK YOĞUN ŞEHZADE ÖLÜMLERİ OLMUŞTUR.
İKTİDAR HEP BABADAN OĞULA GEÇMİŞTİR
|
ORTALAMA
|
1451-1595
|
6
|
19902
|
24
|
32
|
||
DURAKLAMA
|
1593-1603
1603-1617
1617-1618
1618-1622
1622-1623
1623-1640
1640-1648
1648-1687
1687-1691
1691-1695
|
III MEHMED
I AHMED
I MUSTAFA
II OSMAN
I MUSTAFA
IV MURAD
İBRAHİM
IV MEHMED
II SÜLEYMAN
II AHMED
|
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
|
8
14
2
4
1
17
8
39
4
4
|
29
13
25
14
30
11
25
6
45
49
|
HASTALANARAK ÖLÜM
HASTALANARAK ÖLÜM
İSYAN
İSYAN
İSYAN
HASTALANARAK ÖLÜM
İSYAN
İSYAN
HASTALANARAK ÖLÜM
HASTALANARAK ÖLÜM
|
EKBERİYET KURALI GELDİĞİNDEN
PADİŞAHLAR TAHTA ÇIKARKEN AİLENİN EN BÜYÜĞÜ TAHTA ÇIKMIŞ, PADİŞAHLARIN TAHTA
ÇIKMA SÜRECİNDE HER HANGİ BİR ŞEHZADE ÖLÜMÜ OLMAMIŞTIR, ANCAK PADİŞAHLAR
TAHTA KALDIKLARI SÜREDE ZAMANLA KENDİLERİNE TEHLİKE OLUŞTURACAĞINI
DÜŞÜNDÜKLERİ KARDEŞ VE YEĞENLERİNİ
ÖLDÜRTMÜŞTÜR. YENİÇERİ İSYANLARI İLE
PADİŞAHLARIN TAHTTAN İNDİRİLEREK DİĞER ŞEHZADELERDEN BİRİNİN TAHTA
ÇIKARILMALARININ ÇOK YOĞUN OLARAK GÖRÜLDÜĞÜ BİR DÖNEMDİR. İKTİDAR BABADAN KARDEŞLEREDE GEÇMEYE BAŞLAMIŞTIR. KURULUŞ
VE YÜKSELİŞ DÖNEMLERİNİ KAPSAYAN 300 YILDA YAKLAŞIK 55 SADRAZAM GÖREVE
GELİRKEN YAKLAŞIK 100 YILLIK BU DÖNEMEDE 61 SADRAZAM GÖREVE GELMİŞTİR VE ÇOK
YOĞUN SADRAZAM KATLİDE BU DÖNEMDE GÖRÜLMÜŞTÜR.
|
ORTALAMA
|
1593-1695
|
10
|
10
|
25
|
|||
GERİLEME
|
1695-1703
1703-1730
1730-1754
1754-1757
1757-1774
1774-1789
1789-1807
|
II MUSTAFA
III AHMED
I MAHMUD
III OSMAN
III MUSTAFA
I ABDÜLHAMİT
III SELİM
|
İLK KAYIP
-
15538
-
-
-
-
|
8
27
24
3
17
15
18
|
31
30
34
55
40
49
28
|
İSYAN
İSYAN
HASTALANARAK ÖLÜM
HASTALANARAK ÖLÜM
HASTALANARAK ÖLÜM
HASTALANARAK ÖLÜM
İSYAN
|
PADİŞAHLARIN TAHTA ÇIKMA SÜRECİNDE
HER HANGİ BİR ŞEHZADE ÖLÜMÜ OLMAMIŞTIR, ANCAK PADİŞAHLAR TAHTA KALDIKLARI
SÜREDE ZAMANLA KENDİLERİNE TEHLİKE OLUŞTURACAĞINI DÜŞÜNDÜKLERİ KARDEŞ VE YEĞENLERİNİ ÖLDÜRTMÜŞTÜR.
YENİÇERİ İSYANLARI İLE PADİŞAHLARIN
TAHTTAN İNDİRİLEREK DİĞER ŞEHZADELERDEN BİRİNİN TAHTA ÇIKARILMALARININ ÇOK
YOĞUN OLARAK GÖRÜLDÜĞÜ BİR DÖNEMDİR
|
ORTALAMA
|
1695-1807
|
7
|
16
|
38
|
|||
DAĞILMA
|
1807-1808
1808-1839
1839-1861
1861-1876
1876-1876
1876-1909
1909-1918
1918-1922
|
IV MUSTAFA
II MAHMUD
ABDÜLMECİD
ABDÜLAZİZ
V MURAD
II ABDÜLHAMİD
V MEHMED
VI MEHMED
|
-
-
-
-
-
-
4980
780
|
1
31
22
15
1
33
9
4
|
27
23
16
31
36
34
65
67
|
İSYAN
HASTALANARAK ÖLÜM
HASTALANARAK ÖLÜM
İSYAN
İSYAN
İSYAN
HASTALANARAK ÖLÜM
SÜRGÜN
|
HİÇ BİR ŞEKİLDE ŞEHZADE KATLİ
OLMAMIŞTIR
|
ORTALAMA
|
1807-1922
|
8
|
15
|
37
|
KAYNAKLAR
İNAL,H,İ.,2012,
Osmanlı İmparatorluğu tarihi, Nokta kitap, İSTANBUL, ISBN 978-9944-174-37-4
TOKMAKÇIOĞLU
E., 2004, Osmanlı Tarihinde Katledilen Şehzadeler., Geçit kitapevi, İSTANBUL,
ISBN: 975- 7699-89-6
TOKMAKÇIOĞLU
E., 2006, Osmanlı İmparatorluğunda İsyanlar., Geçit kitapevi, İSTANBUL, ISBN:
975- 6127-12-0
TAYFUN.T.,2011,
Kavanini Yeniçeriyan, . Türkiye İş Bankası Yayınları. İSTANBUL, ISBN:
978-9944-88-807-3
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder